Znowelizowano ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Jakie korzyści dla OZE niosą zmiany?
Eksperckim okiem
Magdalena Pasik, Inżynier Gospodarki Wodnej oraz Inżynier Środowiska
Wprowadzenie zmian w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym stanowi istotny krok w kierunku promowania odnawialnych źródeł energii (OZE) w Polsce. Zaktualizowana ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym zawiera istotne postanowienia dotyczące planów miejscowych, które odgrywają kluczową rolę w procesie lokalizacji instalacji OZE, z wyjątkiem elektrowni wiatrowych.
To nowe podejście, mające na celu usprawnienie i uproszczenie procesu inwestycji w odnawialne źródła energii, jest szczególnie istotne dla projektów fotowoltaicznych.
W kontekście zmiany przepisów, postępowanie uproszczone dotyczące sporządzania i uchwalania planów miejscowych, które mają na celu lokalizację instalacji OZE, staje się kluczowym narzędziem. Wcześniej, farmy fotowoltaiczne podlegały uwarunkowaniom lokalizacyjnym i wymaganiom nałożonym przez miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Teraz, z nowymi przepisami, ten proces ulega znaczącemu uproszczeniu, co oznacza, że deweloperzy projektów fotowoltaicznych mogą cieszyć się większą swobodą i elastycznością w wyborze lokalizacji dla swoich inwestycji.
Warto zastanowić się nad korzyściami, jakie te zmiany niosą dla sektora OZE. Obecnie, dzięki bardziej sprzyjającym przepisom, rozwijanie projektów sprzyjającym prośrodowiskowym projektom w zakresie energetyki staje się bardziej efektywne i atrakcyjne. W artykule omówimy, w jaki sposób uproszczenie procesu lokalizacji instalacji OZE może przyczynić się do wzrostu udziału odnawialnych źródeł energii w krajowym miksie energetycznym.
Jakie były dotychczasowe problemy prawodawstwa w tym zakresie?
Przez długi czas zauważano, że istniejące przepisy dotyczące planowania przestrzennego, ustanowione w ustawie z 27 marca 2003 roku, nie odpowiadają na współczesne wyzwania społeczno-gospodarcze. Dodatkowo, analizy dostępnych danych wykazały, że jedynie nieco ponad 30% powierzchni Polski było objętych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego (MPZP). Procedury związane z uchwalaniem studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz MPZP trwały zazwyczaj kilka lat i często nie przynosiły oczekiwanych rezultatów. Wiele obszarów pozostawało nieuregulowanych, co prowadziło do chaotycznej gospodarki przestrzennej oraz opóźnień w procesach inwestycyjnych, związanych z koniecznością uzyskania decyzji dotyczących zabudowy i zagospodarowania terenu.
Utrudniony był również dostęp do informacji o przeznaczeniu konkretnych obszarów oraz ograniczeniach związanych z ich użytkowaniem, wynikających z planów zagospodarowania obszarów sąsiednich. To problem dotyczący nie tylko ogólnej zabudowy, ale także inwestycji w infrastrukturę energetyczną, włączając w to urządzenia wytwarzające energię.
Jednakże, od 24 września 2023 roku, w życie weszła nowa ustawa z 7 lipca 2023 roku, która wprowadziła zmiany w istniejących przepisach (dalej zwana „Nowelizacją”). Jej celem jest uproszczenie regulacji dotyczących planowania przestrzennego oraz umożliwienie bardziej efektywnych procedur związanych z uchwalaniem aktów prawa miejscowego dotyczących gospodarki przestrzennej gmin. W skrócie Nowelizacja ma na celu usprawnienie procesów planistycznych, umożliwiając szybsze i bardziej efektywne podejmowanie decyzji związanych z zagospodarowaniem przestrzennym.
Jakie zmiany wprowadza Nowelizacja ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym? Wybór najważniejszych zmian
Studium Przestrzenne Zmienia się w Plan Ogólny Gminy – Nowa Koncepcja Planowania Przestrzennego
W ramach wprowadzanych zmian, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego zostaje zastąpione przez tzw. „plan ogólny gminy”. Ten nowy plan ogólny gminy będzie pełnił rolę aktu prawa miejscowego i będzie musiał być uchwalony obowiązkowo dla całego obszaru danej gminy. Jego ustalenia stanowić będą podstawę do opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (MPZP) oraz do wydawania decyzji dotyczących warunków zabudowy (zwanej „decyzją WZ”). Plan ogólny gminy ma być zwięzłym dokumentem, który zawierać będzie kluczowe informacje dotyczące sposobu zagospodarowania nieruchomości objętych tym planem.
W ramach nowych przepisów gminy zostaną zobowiązane do sporządzenia planów ogólnych gminy do 31 grudnia 2025 roku, a po upływie tego terminu studia uwarunkowań przestaną obowiązywać.
Jednak, aby nie opóźniać wdrażanej reformy w zakresie polityki przestrzennej, Nowelizacja wprowadza możliwość równoczesnego opracowywania MPZP i planu ogólnego gminy. Oznacza to, że na etapie projektowania, MPZP nie musi być jeszcze zgodne z planem ogólnym gminy, ale konieczność dostosowania tych dokumentów występuje dopiero na etapie bezpośrednio poprzedzającym uchwalenie MPZP.
Nowe Narzędzie w Planowaniu Inwestycji: Zintegrowane Plany Inwestycyjne
Nowa inicjatywa planowania przestrzennego, zwana Zintegrowanym Planem Inwestycyjnym (ZPI), oferuje inwestorom, a także grupom inwestorów, możliwość ubiegania się o uchwalenie planu, który obejmuje zarówno główną inwestycję, jak i inwestycje uzupełniające. Ten mechanizm jest szczególnie przydatny w przypadku dużych projektów, które często wymagają współpracy z lokalnym samorządem w celu dostosowania odpowiedniej infrastruktury, takiej jak drogi czy infrastruktura techniczna.
Jednym z kluczowych warunków uchwalenia ZPI jest konieczność zawarcia umowy urbanistycznej w formie aktu notarialnego. Ta umowa określa wszelkie zobowiązania inwestora wobec gminy, takie jak obowiązek remontu dróg i budowy węzłów komunikacyjnych jako części inwestycji uzupełniających. Te inwestycje uzupełniające również będą służyły obsłudze głównej inwestycji.
Po przyjęciu ZPI miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (MPZP) przestaje obowiązywać w zakresie objętym terenem inwestycji
Nowe przepisy dotyczące wydawania decyzji o warunkach zabudowy
Nowelizacja wprowadza również istotne zmiany w wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy (WZ). Teraz WZ muszą być zgodne z planem ogólnym gminy i mogą dotyczyć tylko określonych obszarów wyznaczonych w tym planie ogólnym. To oznacza, że nie można już tak łatwo uzyskać WZ na terenach, gdzie brakuje aktualnego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (MPZP).
Dodatkowo, decyzje WZ, które stają się prawomocne po 1 stycznia 2026 roku, będą obowiązywać przez okres 5 lat od daty ich uzyskania. Nie będzie możliwości przedłużenia ważności tych decyzji, co jest praktykowane w przypadku decyzji dotyczących środowiskowych uwarunkowań przedsięwzięcia. Jednakże należy zaznaczyć, że decyzje WZ, które zostaną wydane i staną się prawomocne przed 1 stycznia 2026 roku, zachowają swój bezterminowy charakter i nie będą podlegać tym ograniczeniom czasowym.
Partycypacja społeczna
Partycypacja społeczna to ważny aspekt nowych przepisów dotyczących planowania przestrzennego, które zostały wprowadzone w wyniku nowelizacji ustawy. Nowe przepisy ustanawiają zasadę, że partycypacja społeczna jest kluczowym elementem działań publicznych w zakresie planowania przestrzennego. W praktyce oznacza to, że zaangażowanie lokalnej społeczności staje się niezbędne w procesie zmiany aktów prawa miejscowego. Podnosi się standardy prowadzenia konsultacji z mieszkańcami i poszerza zakres dostępnych narzędzi, co ma na celu opracowanie rozwiązań korzystnych zarówno dla społeczności lokalnej, jak i dla inwestora. Dzięki temu zyskuje wiarygodność inwestora.
Osoby i instytucje zainteresowane procesem partycypacji społecznej, określane jako interesariusze, obejmują różne podmioty, takie jak osoby fizyczne (w tym te z ograniczoną zdolnością prawną), osoby prawne, jednostki organizacyjne, jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, organy publiczne oraz inne podmioty (katalog ten jest otwarty).
Rejestr Urbanistyczny
Przepisy dotyczące Rejestru Urbanistycznego wejdą w życie dopiero 1 stycznia 2026 roku. Do tego czasu konieczne jest opracowanie przepisów wykonawczych, które regulują sposób funkcjonowania tego rejestru. Rejestr Urbanistyczny będzie skupiał informacje i dane z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego, w tym dane przestrzenne, a wszystkie te informacje będą dostępne dla zainteresowanych bez opłat.
Aby Rejestr mógł działać, niezbędne jest wydanie przepisów wykonawczych, które określą szczegółowe kwestie związane z organizacją i techniką funkcjonowania Rejestru, zakres informacji i danych, które będą gromadzone w Rejestrze, oraz procedury tworzenia, aktualizowania i udostępniania tych informacji i danych. Warto zaznaczyć, że dostępność do tych informacji będzie otwarta dla wszystkich zainteresowanych.
Jak Nowe Przepisy wpłyną na projekty w energetyce?
Nowelizacja przynosi istotne zmiany w zakresie lokalizacji instalacji odnawialnych źródeł energii (OZE) oraz regulacji związanych z planowaniem przestrzennym. Zmiany te mają wpływ na wiele aspektów inwestycji w sektorze energetycznym.
Pierwszą istotną zmianą jest, wspomniane już wyżej, ograniczenie możliwości wydawania decyzji o warunkach zabudowy (WZ). Teraz decyzje te muszą być zgodne z planem ogólnym gminy i dotyczyć tylko obszarów wyznaczonych w tym planie ogólnym. To oznacza, że inwestorzy nie mogą już tak łatwo uzyskać decyzji WZ na terenach, gdzie brakuje aktualnego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (MPZP). Jednakże wciąż istnieje możliwość montażu instalacji OZE wykorzystujących energię słoneczną na budynkach, pod warunkiem że plan ogólny gminy przewiduje możliwość lokalizacji budynków w danym obszarze.
Kolejnym ważnym aspektem nowych przepisów jest wprowadzenie uproszczonego trybu postępowania w celu uchwalenia lub zmiany MPZP. Ten nowy tryb pozwala skrócić terminy postępowania, co ma na celu przyspieszenie procesu planowania przestrzennego i umożliwienie zamknięcia postępowania w ciągu 3-4 miesięcy od jego rozpoczęcia. Jednakże istnieją ograniczenia w zastosowaniu tego uproszczonego trybu, a nie jest on dostępny dla wszystkich obszarów i inwestycji. To oznacza, że inwestorzy muszą dokładnie sprawdzić, czy ich projekty kwalifikują się do korzystania z takich rozwiązań.
W nowych przepisach pojawia się również konieczność konsultacji planów ogólnych gminy z Prezesem Państwowej Agencji Atomistyki w przypadku planów dotyczących obszarów związanych z energetyką jądrową lub składowiskami odpadów radioaktywnych. To szczególnie istotne w kontekście inwestycji dotyczących małych reaktorów jądrowych (SMR). W związku z tym, osoby i firmy zainteresowane technologią SMR mogą rozważyć aktywne uczestnictwo w konsultacjach społecznych związanych z planami ogólnymi gminy, aby wpłynąć na kształtowanie przepisów dotyczących tych obszarów.
Nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym – zmiany wpłyną na prawo?
Nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (UPZP) przynosi istotne zmiany, które będą implementowane stopniowo. Wprowadzenie niektórych regulacji będzie miało miejsce już miesiąc po ich publikacji w Dzienniku Ustaw RP, jednak najważniejsze zmiany będą obowiązywać przez okres przejściowy, aż do końca 2025 roku. W tym czasie gminy będą zobligowane do opracowania i uchwalenia planów ogólnych.
Te zmiany w UPZP mają istotne konsekwencje dla inwestorów, którzy planują projekty inwestycyjne i budowlane. I mimo iż można spodziewać się pewnych wyzwań w okresie po wprowadzeniu tych zmian, ogólna ich ocena jest jednak pozytywna. Szczególnie korzystną zmianą jest wprowadzenie zasady zgodności decyzji o warunkach zabudowy z planem ogólnym. To oczekiwanie od dawna zmiana, która poprawia klarowność i przejrzystość procesu inwestycyjnego.
Podsumowując, niektóre zmiany z wprowadzonej nowelizacji, zwłaszcza te związane z wprowadzeniem planów ogólnych, które zastępują studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, mają trudne do przewidzenia konsekwencje. Warto monitorować podejście i działania gminy, ponieważ to, jak będą wdrażać te zmiany, będzie kluczowe dla inwestorów.
Większość zmian wprowadzonych przez nowelizację weszła w życie 24 września 2023 roku. Sukces tej reformy będzie zależał głównie od postawy i działań samorządów oraz współpracy między nimi a inwestorami.
Magdalena Pasik
Inżynier Gospodarki Wodnej oraz Inżynier Środowiska, absolwentka Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Na co dzień – Specjalista ds. ochrony środowiska – w pracy zawodowej zajmuje się głównie emisją zanieczyszczeń do powietrza. Ochrona środowiska to nie tylko praca, ale przede wszystkim pasja.