Magazyny energii a przepisy prawne w Polsce w 2024 roku

Eksperckim okiem

Zespół prawny redakcji e-magazyny.pl

W dzisiejszej publikacji skupimy się na prawnych aspektach funkcjonowania magazynów energii w Polsce. W dalszej części wyjaśnimy wybrane przepisy i zagadnienia prawne bezpośrednio związane z magazynami energii w naszym kraju. Całość publikacji oparta będzie o aktualnie obowiązujące przepisy, które wynikają z ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 1385) – dalej: „pr. ener.”, oraz raportu Prezesa URE w odniesieniu do magazynów energii w 2024 r.

Publikacja przeznaczona jest do szerokiego grona odbiorców – przede wszystkim zaś do użytkowników z sektora prywatnego, prosumentów oraz do przedsiębiorców, którzy są związani z branżą magazynów energii.

Wprowadzenie – uwagi wstępne, wyjaśnienie podstawowych pojęć związanych z magazynami energii

Tytułem wstępu warto jest wyjaśnić podstawowe i aktualnie obowiązujące pojęcia/terminy prawne, które są związane z magazynami energii w 2024 r.

• Art. 3 pkt 6e pr. ener. – „agregacja” to działalność polegającą na łączeniu wielkości mocy lub energii elektrycznej oferowanej przez odbiorców, wytwórców energii elektrycznej lub posiadaczy magazynów energii elektrycznej, z uwzględnieniem zdolności technicznych sieci, do której są przyłączeni, w celu sprzedaży energii elektrycznej, świadczenia usług systemowych lub usług elastyczności na rynkach energii elektrycznej.

• Art. 3 pkt 6f pr. ener. – „agregator” to uczestnika rynku działającego na rynku energii elektrycznej zajmującego się agregacją.

• Art. 3 pkt 6g pr. ener. – „niezależny agregator” oznacza to agregatora niepowiązanego ze sprzedawcą energii elektrycznej odbiorcy oraz niezaliczającego się do grupy kapitałowej w rozumieniu art. 4 pkt 14 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275 oraz z 2022 r. poz. 2581 i 2640), do której zalicza się ten sprzedawca.

• Art. 3 pkt 7 pr. ener. – „procesy energetyczne” to techniczne procesy w zakresie wytwarzania, przetwarzania, przesyłania, magazynowania, dystrybucji oraz użytkowania paliw lub energii.

• Art. 3 pkt 10a pr. ener. – „instalacja magazynowa” to instalacja używana do magazynowania paliw gazowych, w tym bezzbiornikowy magazyn gazu ziemnego oraz pojemności magazynowe gazociągów, będącą własnością przedsiębiorstwa energetycznego lub eksploatowaną przez to przedsiębiorstwo, włącznie z częścią instalacji skroplonego gazu ziemnego używaną do jego magazynowania, z wyłączeniem tej części instalacji, która jest wykorzystywana do działalności produkcyjnej, oraz instalacji służącej wyłącznie do realizacji zadań operatorów systemu przesyłowego gazowego.

• Art. 3 pkt 10k pr. ener. – „magazyn energii elektrycznej” to instalacja umożliwiająca magazynowanie energii elektrycznej i wprowadzenie jej do sieci elektroenergetycznej.

• Art. 3 pkt 10ka pr. ener. – „magazyn energii” to instalacja umożliwiająca magazynowanie energii, w tym magazyn energii elektrycznej.

• Art. 3 pkt 12 pr. ener. – „przedsiębiorstwo energetyczne” to podmiot prowadzący działalność gospodarczą w zakresie: wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji paliw albo energii lub obrotu nimi lub przesyłania dwutlenku węgla, lub przeładunku paliw ciekłych, lub agregacji.

• Art. 3 pkt 12a pr. ener. – „przedsiębiorstwo zintegrowane pionowo” to przedsiębiorstwo energetyczne lub grupa przedsiębiorstw, których wzajemne relacje są określone w art. 3 ust. 2 rozporządzenia nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (Dz. Urz. WE L 024 z 29.01.2004), zajmujące się: a) w odniesieniu do paliw gazowych przesyłaniem lub dystrybucją, lub magazynowaniem, lub skraplaniem, lub regazyfikacją oraz wytwarzaniem lub sprzedażą tych paliw, albo b) w odniesieniu do energii elektrycznej przesyłaniem lub dystrybucją oraz wytwarzaniem lub sprzedażą tej energii.

• Art. 3 pkt 13a pr. ener. – „odbiorca końcowy” to odbiorca dokonujący zakupu paliw lub energii na własny użytek; do własnego użytku nie zalicza się energii elektrycznej zakupionej w celu jej magazynowania lub zużycia na potrzeby wytwarzania, przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej oraz paliw gazowych zakupionych w celu ich zużycia na potrzeby przesyłania, dystrybucji, magazynowania paliw gazowych, skraplania gazu ziemnego lub regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego.

• Art. 3 pkt 26 pr. ener. – „operator systemu magazynowania” to przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się magazynowaniem paliw gazowych, odpowiedzialne za eksploatację instalacji magazynowej.

• Art. 3 pkt 59 pr. ener. – „magazynowanie energii elektrycznej” to odroczenie, w systemie elektroenergetycznym, końcowego zużycia energii elektrycznej lub przetworzenie energii elektrycznej pobranej z sieci elektroenergetycznej lub wytworzonej przez jednostkę wytwórczą przyłączoną do sieci elektroenergetycznej i współpracującą z tą siecią do innej postaci energii, przechowanie tej energii, a następnie ponowne jej przetworzenie na energię elektryczną.

• Art. 3 pkt 59a pr. ener. – „magazynowanie energii” to magazynowanie energii elektrycznej lub przetworzenie energii elektrycznej pobranej z sieci elektroenergetycznej lub wytworzonej przez jednostkę wytwórczą przyłączoną do sieci elektroenergetycznej i współpracującą z tą siecią do innej postaci energii, przechowanie tej energii, a następnie wykorzystanie jej w postaci innego nośnika energii.

Dysponując już taką wiedzą na temat podstawowych pojęć, dalsze zrozumienie kwestii związanych z magazynami energii nie powinno być już tak trudne jak na samym początku. Powyższe wyliczenia aktualnie obowiązujących pojęć i terminów prawnych należy traktować jako słownik i wyjaśnienie zagadnień prawnych, do których lektury i powrotu do samej publikacji zachęcamy.

Należy podkreślić, że powyższe stanowi wyłącznie wybrane przez nas pojęcia, które warto jest znać z punktu widzenia zarówno praktyki zawodowej (branżowej) oraz kwestii stricte edukacyjno-szkoleniowej (zdobywanie wiedzy na temat ważnych zagadnień związanych z szeroko rozumianą branżą energetyczną).

Wybrane przepisy, na które warto jest zwrócić uwagę w odniesieniu do magazynów energii

Ważne przepisy odnoszące się do rejestru magazynów energii elektrycznej w kontekście aktualnego raportu Prezesa URE:

Zgodnie z art. 43g ust. 1 pr. ener. – Operator systemu elektroenergetycznego prowadzi, w postaci elektronicznej, rejestr magazynów energii elektrycznej przyłączonych do jego sieci, stanowiących jej część lub wchodzących w skład jednostki wytwórczej lub instalacji odbiorcy końcowego przyłączonej do jego sieci, zgodnie z wzorem określonym w przepisach wydanych na podstawie rozporządzenia Ministra do spraw energetyki. „Budowa magazynów energii elektrycznej stanowi istotny element transformacji energetycznej. Pozwala bowiem na ograniczenia czasu przerw w dostawie energii elektrycznej, poprawia parametry jakościowe dostarczanej energii oraz pozytywnie wpływa na współpracę sieci dystrybucyjnej z lokalnymi odnawialnymi źródłami energii. Magazyny mają również stanowić alternatywę dla droższych i bardziej czasochłonnych inwestycji w rozbudowę klasycznych linii i stacji elektroenergetycznych. Funkcjonowanie magazynów energii zostało kompleksowo prawnie uregulowane ustawą – Prawo energetyczne, która weszła w życie w lipcu 2021 r. Magazynowanie energii elektrycznej w magazynach energii elektrycznej o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 10 MW wymaga uzyskania koncesji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Wynika to z potrzeby zagwarantowania pewności świadczenia usług na rzecz Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Działalność o mniejszej skali (w magazynach o mocy większej niż 50 kW lecz nieprzekraczającej 10 MW) podlega jedynie wpisowi do rejestru magazynów energii elektrycznej, który w postaci elektronicznej prowadzą poszczególni operatorzy systemu elektroenergetycznego. Taka informacja zapewnia wiedzę na temat liczby i parametrów technicznych powstających magazynów energii.

Zgodnie z ustawą − Prawo energetyczne operator systemu elektroenergetycznego nie może budować, posiadać, obsługiwać magazynów energii, ani nimi zarządzać. Jednym z wyjątków od tej zasady jest sytuacja, kiedy Prezes URE, na wniosek operatora, w drodze decyzji uzna magazyn energii za w pełni zintegrowany element sieci. Od momentu wprowadzenia ww. zmiany ustawy do 10 maja 2024 r. do URE wpłynęły wnioski od 6 operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD), dotyczące łącznie 41 magazynów energii, o wydanie decyzji na podstawie art. 9d1 ust. 2 ustawy − Prawo energetyczne, uznających te magazyny energii za w pełni zintegrowane elementy sieci i wyrażenie zgody, by operator systemu elektroenergetycznego je posiadał, budował, zarządzał nimi lub obsługiwał te magazyny energii elektrycznej. Do 10 maja 2024 r. Prezes URE wydał 5 decyzji uznających magazyny energii elektrycznej OSD za w pełni zintegrowane elementy sieci i wyraził zgodę na ich posiadanie, budowanie, zarządzanie oraz obsługę, oraz 1 decyzję odmowną. Jak wyżej wskazano, ustawą z 2021 r. operatorzy systemu elektroenergetycznego zostali zobowiązani do prowadzenia w postaci elektronicznej rejestru magazynów energii elektrycznej przyłączonych do ich sieci, stanowiących jej część lub wchodzących w skład jednostki wytwórczej lub instalacji odbiorcy końcowego przyłączonej do jego sieci, zgodnie ze wzorem określonym w przepisach wydanych na podstawie ust. 9 wskazanego przepisu. Stosownie do art. 43g ust. 3 pr. ener., wpisowi do rejestru podlegają magazyny energii elektrycznej o łącznej mocy zainstalowanej większej niż 50 kW. Z przywołanych przepisów wynika, że obowiązek prowadzenia wyżej wspomnianego rejestru obejmuje wszystkich operatorów systemu elektroenergetycznego (OSD i OSP), bez względu na fakt rzeczywistego posiadania magazynów energii przyłączonych do sieci. Zgodnie z art. 43g ust. 7 pr. ener. rejestr magazynów energii jest jawny i udostępniany przez operatora systemu elektroenergetycznego na jego stronie internetowej, z wyłączeniem informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, które zastrzegł posiadacz magazynu energii elektrycznej, lub podlegających ochronie danych osobowych.

Na początku 2024 r. w Urzędzie Regulacji Energetyki przeprowadzono monitoring stron internetowych 191 podmiotów mających status OSD oraz OSP. Z przeglądu wynika, że obowiązek prowadzenia, w postaci elektronicznej, rejestru magazynów energii został spełniony przez 54 operatorów (28 proc. wszystkich badanych operatorów). Przy czym istotnym jest fakt, że 47 z ww. 54 operatorów miało puste rejestry, co wynika z faktu braku magazynów energii elektrycznej przyłączonych do ich sieci. W stosunku do operatorów, w przypadku których nie udało się uzyskać informacji o elektronicznym rejestrze, wysłano wezwania do przedstawienia informacji w zakresie wypełnienia obowiązku, o którym mowa w art. 43g ust. 1 i 7 pr. ener. poprzez przesłanie linku do strony internetowej przedsiębiorstwa dot. prowadzonego rejestru magazynów energii elektrycznej.” – tak raport Prezesa URE o magazynach energii.

Magazyny energii a przepisy prawne – podsumowanie

W tym miejscu warto jest przywołać podsumowanie z raportu Prezesa URE o magazynach energii w Polsce z czerwca 2024 r. – „magazynowanie energii elektrycznej pełni na rynku energetycznym coraz większą rolę, stąd dynamiczny rozwój rynku magazynów energii. Zainteresowanie tym obszarem podyktowane jest też m.in. następującymi aspektami:

• koniecznością optymalizacji zużycia energii;
• zapewnieniem bezpieczeństwa energetycznego, w tym odciążeniem i uelastycznieniem sieci elektroenergetycznych;
• uniezależnieniem się dostaw energii elektrycznej z sieci;
• postępującą dekarbonizacją energetyki;
• podniesieniem poziomu autokonsumpcji energii pochodzącej z mikroinstalacji;
• rosnącą elektryfikacją transportu;
• rozwojem OZE.

Zatwierdzona przez Prezesa URE zmiana Warunków Dotyczących Bilansowania, która weszła w życie 14 czerwca 2024 r. jako drugi etap reformy rynku bilansującego jest kolejnym elementem, który istotnie wpłynie na rozwój instalacji magazynów energii. Wprowadzone zmiany w strukturze przedmiotowej i podmiotowej na rynku bilansującym, nowy katalog usług bilansujących oraz skrócenie okresu rozliczania energii bilansującej oraz niezbilansowania z 1 godziny do 15 minut − poprawią wycenę energii elektrycznej w czasie rzeczywistym. Dzięki tym rozwiązaniom magazyny energii mogące aktywnie uczestniczyć w rynku bilansującym, jak również być agregowane ze źródłami OZE oraz jednostkami DSR, będą odgrywać bardzo istotną rolę w zakresie usług elastyczności i optymalizacji pracy sieci, co w znaczny sposób poprawi efektywność inwestycji w instalacje magazynowania.”.

Kierunek, w którym podąża nasz ustawodawca w odniesieniu do magazynów energii należy co do zasady ocenić pozytywnie. Przepisy w zakresie magazynów energii są czytelne i spójne. Aby w pełnym stopniu ocenić te przepisy musimy jeszcze poczekać, aż sektor magazynów energii w Polsce rozwinie się jeszcze bardziej. Wówczas będziemy dysponować bardziej miarodajną wiedzą na temat tego jak te regulacje funkcjonują w praktyce, będziemy mieć dostęp do aktualnego orzecznictwa w odniesieniu do ewentualnych sporów na tym gruncie etc.