Elektrownie wodne w Polsce – wszystko co musisz o nich wiedzieć

Polska, bogata w liczne rzeki i jeziora, ma ogromny potencjał do wykorzystywania energii wodnej w produkcji energii elektrycznej. Elektrownie wodne odgrywają istotną rolę w polskim miksie energetycznym, przyczyniając się zarówno do dostarczania czystej energii, jak i zwiększania niezależności energetycznej kraju. W tym artykule przyjrzymy się elektronom wodnym w Polsce, ich historii, znaczeniu i wyzwaniom, z jakimi się obecnie borykają.

Historia elektrowni wodnych w Polsce

Początki energetyki wodnej w Polsce sięgają XIX wieku. Jednym z pierwszych znanych projektów była Elektrownia Wodna na rzece Krutyni, która została zainaugurowana w 1899 roku. Później, w okresie międzywojennym, powstało wiele elektrowni wodnych, a Polska stała się liderem w tej dziedzinie w Europie Środkowo-Wschodniej.

Najbardziej znaną elektrownią wodną w Polsce jest zapewne Elektrownia Wodna Solina na rzece San. Została oddana do użytku w 1968 roku i jest jednym z największych obiektów tego typu w kraju.

Rodzaje elektrowni wodnych w Polsce i na świecie

Istnieje kilka głównych rodzajów elektrowni wodnych, z których każda wykorzystuje energię wody w inny sposób. Oto najważniejsze rodzaje elektrowni wodnych:

• Elektrownie wodne szczytowo-pompowe (zbiornikowe) –te elektrownie wykorzystują duże zbiorniki wodne (szczególnie jeziora i zbiorniki retencyjne) do magazynowania energii. W okresach niższego zapotrzebowania na energię woda jest pompowana do zbiorników wyższych i wykorzystywana do produkcji energii w okresach szczytowego zapotrzebowania. W Polsce największą elektrownią szczytowo-pompową jest Elektrownia Żarnowiec w Czymanowie.

• Elektrownie wodne przepływowe (turbinowe) – to najpowszechniejszy rodzaj elektrowni wodnych. Wykorzystują one naturalny przepływ rzek lub strumieni, aby obracać turbiny i wytwarzać energię elektryczną. W Polsce przykładem takiej elektrowni jest Elektrownia Wodna Myczkowce.

• Elektrownie o energii fal i pływów – wykorzystują ruchy fal i przypływów morskich do wytwarzania energii elektrycznej. Te elektrownie są zazwyczaj zlokalizowane w obszarach o wysokim potencjale energetycznym wzdłuż wybrzeży morskich.

• Elektrownie wodne podziemne – te elektrownie wodne wykorzystują różnice w poziomie wody podziemnej do generowania energii elektrycznej. Wykorzystują specjalne pompy i turbiny do tego celu.

Rodzaj elektrowni wodnych wybierany jest na podstawie lokalizacji, dostępności zasobów wodnych i celu produkcji energii. Każdy rodzaj elektrowni ma swoje własne zalety i ograniczenia.

Największe elektrownie wodne w Polsce

W Polsce istnieje wiele elektrowni wodnych, z których niektóre są znacząco większe niż inne. Oto lista kilku największych elektrowni wodnych w Polsce:

• Zespół Elektrowni Wodnych Solina-Myczkowce – na zespół składają się Elektrownia Wodna Solina – szczytowo-pompowa z 4 turbozespołami typu Francisa o mocy zainstalowanej 200 MW oraz Elektrownia Wodna Myczkowce – przepływowo-wyrównawcza z 2 turbozespołami z turbinami typu Kaplana o łącznej mocy zainstalowanej 8,3 MW.

• Elektrownia Wodna Porąbka-Żar – druga co do wielkości elektrownia wodna w Polsce. Ma moc 500 MW.

• Elektrownia Wodna Niedzica – jest zlokalizowana na Dunajcu i ma moc 93 MW. Elektrownia ta jest często odwiedzana przez turystów, ponieważ znajduje się w pięknej okolicy Pienin i jest częścią zapory Czorsztyńskiej.

• Elektrownia Wodna Włocławek –ma moc wynoszącą 160 MW. Największa elektrownia przepływowa w Polsce.

• Elektrownia Wodna Żarnowiec – ma moc 716 MW. Największa w Polsce elektrownia szczytowo-pompowa. Położona w miejscowości Czymanowo nad Jeziorem Żarnowieckim w województwie pomorskim na granicy powiatów puckiego i wejherowskiego.

Warto zaznaczyć, że Polska ma wiele innych mniejszych elektrowni wodnych rozproszonych na swoim terytorium, które również przyczyniają się do produkcji energii elektrycznej i regulacji przepływu wód.

Znaczenie elektrowni wodnych w Polsce

W roku 2022 elektrownie wodne w Polsce wyprodukowały niecałe 2% energii elektrycznej. Mimo, że jest to niewielka wartość, elektrownie wodne odgrywają kluczową rolę w dostarczaniu energii do krajowej sieci energetycznej. Dzięki swojej zdolności do produkcji energii na żądanie, elektrownie wodne stanowią doskonałe źródło energii podczas szczytów zapotrzebowania.

Polska, jako kraj rozwijający się, nadal zwiększa swoje zapotrzebowanie na energię elektryczną, a elektrownie wodne mogą zaspokoić ten wzrost w sposób zrównoważony i przyjazny dla środowiska.

Warto również podkreślić znaczenie elektrowni szczytowo-pompowych w magazynowaniu energii. Elektrownie te to ogromne magazyny, które gromadzą energię i uwalniają w okresach największego zapotrzebowania na prąd, czyli w godzinach szczytu. Działają one na zasadzie cyklicznego pompowania (np. wykorzystując do tego nadwyżki energii z odnawialnych źródeł) i opuszczania wody między dwoma zbiornikami o różnej wysokości. Podczas wypuszczania zgromadzonej wody (energii potencjalnej wody) napędza ona turbiny, które przekształcają energię kinetyczną na energię elektryczną.

Polska posiada kilka elektrowni szczytowo-pompowych. Oto największe z nich:

• Elektrownia Żarnowiec w Czymanowie (moc 716 MW) – największa w Polsce.
• Elektrownia Porąbka-Żar w Międzybrodziu Bialskim (500 MW).
• Zespół Elektrowni Wodnych Solina-Myczkowce w Solinie (200 MW).
• Elektrownia Żydowo (156 MW).
• Elektrownia Czorsztyn-Niedzica-Sromowce Wyżne (94,6 MW).
• Elektrownia Dychów (90 MW).

Wyzwania dla elektrowni wodnych

Pomimo swoich licznych zalet, elektrownie wodne w Polsce nie są pozbawione wyzwań. Jednym z głównych problemów jest zmienność przepływu wód rzecznych. Susze i obfite deszcze mogą znacząco wpływać na dostępność wody do produkcji energii elektrycznej. Dlatego konieczne jest rozwijanie systemów magazynowania wody, takich jak zbiorniki retencyjne, które pomogą zniwelować te wahania.

Kolejnym wyzwaniem jest konieczność modernizacji istniejących elektrowni wodnych oraz budowy nowych. Starsze elektrownie wymagają ulepszeń, aby być bardziej efektywne i przyjazne dla środowiska. Jednocześnie konieczne jest inwestowanie w nowe elektrownie wodne, aby zwiększyć ogólną moc produkcyjną.

Pod koniec 2022 roku, Ireneusz Zyska, wiceminister klimatu, pełnomocnika rządu ds. OZE, ogłosił, że specjalny zespół międzyresortowy powołany przez premiera przygotowuje projekty nowych elektrowni szczytowo-pompowych. Łączna moc nowych elektrowni ma wynosić nawet 5,5–6 GW.

Warto również zauważyć, że elektrownie wodne mogą wpływać na środowisko naturalne, zwłaszcza na ekosystemy rzeczne. Dlatego konieczne jest staranne planowanie i monitorowanie, aby zminimalizować wpływ tych obiektów na przyrodę.

Dofinansowanie do elektrowni wodnych

Polska rząd oraz Unia Europejska oferują różne formy dofinansowania dla elektrowni wodnych. Programy te mają na celu wspieranie rozwoju małych elektrowni wodnych. Oczywiście nie jest to najpopularniejszy sposób na zostanie prosumentem, jednak cieszy się on zainteresowaniem, szczególnie ze strony rolników.

W 2023 roku z powodzeniem funkcjonują takie programy, jak „Energia dla wsi” czy „Agroenergia”. W obu beneficjenci mogą otrzymać dofinansowania na inwestycje w energetykę wodną. Publiczne środki wędrują również do tych największych elektrowni wodnych w Polsce.

W 2023 roku dofinansowano m.in. modernizację Elektrowni Wodnej Gubin. Zakończenie prac jest planowane na pierwszy kwartał 2024 roku. Po przeprowadzeniu modernizacji, Elektrownia Wodna Gubin będzie w stanie działać przez kolejne 40 lat bez zakłóceń, a jej potencjał produkcyjny wzrośnie o 10 procent, osiągając 4845 MWh w porównaniu do obecnych 4405 MWh.

Elektrownie wodne w Polsce – podsumowanie

Elektrownie wodne w Polsce stanowią ważny element krajowego miksu energetycznego. Dostarczają czystą energię elektryczną, zwiększają niezależność energetyczną kraju i przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju. Pomimo pewnych wyzwań, mamy duży potencjał hydroenergetyczny w Polsce i elektrownie wodne powinny odgrywać coraz większą rolę w dostarczaniu energii elektrycznej w przyszłości.