OZE w orzeczeniach sądów administracyjnych z 2024 roku. Ekspercki przegląd

Eksperckim okiem

Zespół prawny redakcji e-magazyny.pl

W dzisiejszej publikacji przybliżymy zagadnienia związane z odnawialnymi źródłami energii (OZE) przez pryzmat różnorodnej tematyki poruszanej w orzeczeniach sądów administracyjnych, które zostały wydane od 1 stycznia 2024 r. do 31 grudnia 2024 r. Całość publikacji skupiona zostanie na ciekawych i istotnych tezach orzeczniczych, które mają odniesienie do szeroko rozumianej tematyki odnawialnych źródeł energii – zarówno w zakresie prawa budowlanego, prawa energetycznego, prawa podatkowego oraz innych gałęzi prawa.

Przedmiotowa publikacja podzielona została na trzy główne tematy, które zostały doprecyzowane i rozbite na mniejsze zagadnienia w zależności od zapotrzebowania merytorycznego danej tematyki (jeżeli była taka potrzeba).

Wprowadzenie do zagadnienia

Analiza aktualnego orzecznictwa przychodzi nam z ogromną dawką niezbędnej wiedzy praktycznej odnośnie właściwego stosowania przepisów – w szczególności w odniesieniu do tak rozbudowanej tematyki jaką jest branża OZE. Dzisiejsza publikacja poruszać będzie kwestie związane m.in. z:

• kwestiami prawnymi związanymi z OZE;
• kwestiami podatkowymi związanymi z OZE;
• pozostałymi kwestiami natury praktycznej, które są nierozerwalnie związane z OZE.

Niezmiennie zachęcamy do polemiki na ten temat oraz do wyrażania opinii odnośnie tych zmian, kierunków ustawodawczych, propozycji etc.

Autorski przegląd wybranych tez orzeczniczych z 2024 r. mających odniesienie do szeroko rozumianej branży OZE

1. Podstawy do lokalizacji urządzeń fotowoltaicznych – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 lutego 2024 r., sygn. akt: II OSK 546/23:

„Z art. 10 ust. 2a u.p.z.p. oraz art. 15 ust. 3 pkt 3a u.p.z.p. wynika jedynie to, że urządzenia wytwarzające energię z odnawialnych źródeł energii o mocy zainstalowanej większej niż 500 kW, a także ich strefy ochronne związane z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu, muszą zostać rozmieszczone w studium, aby później ich dopuszczalna lokalizacja została wprowadzona w planie miejscowym, o ile oczywiście taki plan zostanie uchwalony.”.

• Kontynuacja funkcji zabudowy – dopuszczenie nowej zabudowy – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 28 maja 2024 r., sygn. akt: II SA/Kr 436/24:

„Z treści art. 61 ust. 3 u.p.z.p. w brzmieniu obowiązującym od dnia 29 sierpnia 2019 r., wynika, że zasada dobrego sąsiedztwa nie ma zastosowania do instalacji odnawialnego źródła energii w rozumieniu art. 2 pkt 13 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii.”.

• Decyzja o warunkach zabudowy, która zawiera ustalenia odmienne od ustaleń przyjętych w studium – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 22 lutego 2024 r., sygn. akt: II SA/Gl 1921/23:

„Dokonywanie rekonstrukcji treści art. 61 ust. 3 u.p.z.p. poprzez odwołanie się do art. 10 ust. 2a i art. 15 ust. 3 pkt 3a u.p.z.p. nie można uznać za zastosowanie systemowej metody wykładni prawa. Systemową wykładnię art. 61 ust. 3 u.p.z.p. należy oprzeć na przepisach określających zasady ustalania warunków zabudowy ujętych w rozdziale 5 u.p.z.p. oraz norm konstytucyjnych zawierających gwarancje wolności zabudowy. Analiza art. 61 ust. 3 u.p.z.p., dokonana z perspektywy tych unormowań, potwierdza rezultat uzyskany przy użyciu językowej metody wykładni. Skoro bowiem ustawodawca w zbiorze przepisów obejmujących przesłanki ustalania warunków zabudowy nie dokonuje rozróżnień z punktu widzenia mocy instalacji odnawialnych źródeł energii, to w myśl reguły lege non distinguente, organy stosujące te przepisy oraz sądy kontrolujące ich stosowanie również nie powinny tego czynić. Ponadto wykładnię art. 61 ust. 3 u.p.z.p., w wyniku której dochodzi do wyłączenia instalacji odnawialnego źródła energii o mocy powyżej 500 kW spod regulacji tego przepisu, należy uznać za wykładnię dokonaną z naruszeniem zasady wolności zabudowy, wywodzonej z norm konstytucyjnych (art. 2, art. 21, art. 31, art. 64 Konstytucji, których systemowe powiązanie z przepisami u.p.z.p. prowadzi do jej urzeczywistnienia między innymi w procesie stosowania prawa – ustalania warunków zabudowy.”.

• Interpretacja podatkowa w zakresie OZE – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 8 maja 2024 r., sygn. akt: I SA/Sz 104/24:

„Organ nie dokonał wyczerpującej wykładni art. 12 ust. 3 u.p.d.o.p. w odniesieniu do przepisów ustawy o odnawialnych źródłach energii i nie dał jednoznacznej odpowiedzi, co stanowi przychód w rozumieniu przepisów podatkowych z uwzględnieniem i analizą przepisów ustawy o odnawialnych źródłach energii dotyczących rozliczenia prosumentów na zasadzie tzw. net-billingu. Wydana przez organ interpretacja ogranicza się zatem do powołania obowiązujących przepisów podatkowych w oderwaniu od okoliczności opisanych we wniosku. W związku z powyższym, skoro wydana interpretacja nie spełnia wymogów ustawowych, ponieważ nie uwzględnia okoliczności przedstawionych we wniosku i nie zawiera odpowiedzi na wszystkie pytania zawarte we wniosku, sąd nie może odnieść się do zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego. Interpretacja musi być pod względem formalnym poprawna, aby mogła być poddana ocenie merytorycznej przez sąd. Jak bowiem wskazano wyżej, sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrolują zatem działanie administracji publicznej, nie zaś „zastępują” organy w sprawowaniu jej zadań, do których niewątpliwie należy wydawanie interpretacji indywidualnych przepisów prawa podatkowego. Ugruntowane jest stanowisko w orzecznictwie, że sąd naruszyłby swoje kompetencje, gdyby zamiast skontrolować działanie Dyrektora KIS, dokonałby zamiast niego czynności sporządzenia uzasadnienia prawnego zaskarżonej interpretacji”.

• Dofinansowanie gminnego projektu w zakresie OZE jako nieobjęte VAT-em – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 maja 2024 r., sygn. akt: I FSK 1978/18:

„Gmina nie prowadzi działalności gospodarczej, wykonując za pośrednictwem podmiotów trzecich montaż instalacji OZE na budynkach mieszkańców oraz ich gruntach, a w konsekwencji nie jest konieczne ustalanie, czy otrzymane dofinansowanie wchodzi w skład podstawy opodatkowania.”.

• Zastosowanie procedury ustalenia warunków zabudowy dla farmy fotowoltaicznej w drodze decyzji administracyjnej – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 22 stycznia 2024 r., sygn. akt: II SA/Gl 2029/23:

„Art. 10 ust. 2a i art. 15 ust. 3 pkt 3a u.p.z.p. odnoszą się do tzw. lokalnego porządku planistycznego (studium, plan miejscowy) i zakres ich stosowania jest ograniczony wyłącznie do tych gminnych aktów planistycznych, a nie decyzji o warunkach zabudowy. Zatem zastosowanie procedury ustalenia warunków zabudowy dla farmy fotowoltaicznej w drodze decyzji administracyjnej nie może być uzależniane od jej mocy, czy też klasy gruntu, na którym ma być zlokalizowana.”.

• Zwolnienie z akcyzy energii elektrycznej wytwarzanej z OZE – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 kwietnia 2024 r., sygn. akt: I GSK 598/20:

„Za podstawę zwolnienia od akcyzy energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii należy przyjąć ilość energii, której dotyczą świadectwa pochodzenia (energii zwolnionej) z zastosowaniem takiej stawki akcyzy, jaka obowiązuje dla tej energii w okresie rozliczeniowym, w którym jest ona rozliczana i zwolnienie to jest realizowane. Wszystkie elementy niezbędne do skorzystania ze zwolnienia kształtują się ostatecznie dopiero z chwilą doręczenia podatnikowi decyzji o umorzeniu świadectw pochodzenia, co koresponduje z treścią art. 30 ust. 2 u.p.a. Art. 30 ust. 1 i ust. 2 u.p.a. reguluje zatem instytucję zwolnienia z podatku akcyzowego należnego, a nie instytucję zwrotu podatku zapłaconego za poprzedni okres. Mechanizm zwolnienia w tym przypadku polega na „obniżeniu” akcyzy „należnej od energii elektrycznej za najbliższe okresy rozliczeniowe”. Oznacza to, że organ podatkowy dokonujący „obniżenia” obowiązany jest uwzględnić taką stawkę akcyzy, jaka jest aktualna w odniesieniu do akcyzy należnej, a nie w odniesieniu do akcyzy zapłaconej od energii elektrycznej ujętej w dokumencie potwierdzającym umorzenie świadectwa pochodzenia. Stawka akcyzy obowiązująca w chwili, gdy podatek ten staje się należny odnoszona jest do jednostki miary energii elektrycznej tj. do ilości wytworzonych KWh tej energii, na które opiewały umorzone świadectwa jej pochodzenia. Ten element przyjęty do wyliczeń jest stały i niezmienny, stanowiąc w istocie swoiste prawo nabyte podatnika. Elementem zmiennym jest natomiast stawka akcyzy obowiązująca w momencie, gdy podatek ten staje się należny. Istotą tej konstrukcji prawnej nie jest dosłowne zrekompensowanie podmiotom uczestniczącym w systemie odnawialnych źródeł energii dokładnej kwoty akcyzy, która była należna od energii wskazanej w świadectwie pochodzenia, lecz zwolnienie z podatku akcyzowego w oparciu o stawkę tego podatku obowiązującą w chwili gdy staje się on należny i w wysokości odpowiadającej ilości energii elektrycznej, na którą opiewały umorzone świadectwa jej pochodzenia (a zatem odpowiadające ilości energii elektrycznej kiedyś wytworzonej).”.

• Dofinansowanie gminnego projektu w zakresie OZE jako nieobjęte VAT-em – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 lutego 2024 r., sygn. akt: I FSK 2169/23:

„Gmina, która realizując projekt z zakresu odnawialnych źródeł energii (kolektorów słonecznych), współfinansowany w znacznej części ze środków europejskich, w ramach którego montuje i podpina instalacje fotowoltaiczne na budynkach oraz na gruntach mieszkańców, którzy przejmą własność zamontowanych instalacji, nie wykonuje z tego tytułu działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 uptu. W konsekwencji otrzymane na ten cel dofinansowanie ze środków europejskich (Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) nie może być rozważane jako podstawa opodatkowania, o której mowa w art. 29a ust. 1 uptu. W konsekwencji tych judykatów, sąd pierwszej instancji, zaskarżonym wyrokiem uchylił interpretację indywidualną w zaskarżonej części. W uzasadnieniu wyroku stwierdzono, że gmina realizując program mający na celu instalację systemów OZE nie wykonuje działalności gospodarczej. W tej sytuacji bezprzedmiotowe jest pytanie: czy otrzymane przez nią dofinansowanie ze środków europejskich na realizację projektów dotyczących odnawialnych źródeł energii wchodzi w skład podstawy opodatkowania, o której mowa w art. 29a ust. 1 ustawy o VAT. W kontekście takich wniosków za niezgodne z prawem należy uznać również tę część zaskarżonej interpretacji indywidualnej, w której uznano za prawidłowe stanowisko wnioskodawcy, według którego:

– wpłaty mieszkańców stanowią wynagrodzenie za usługę wykonywaną przez gminę;

– właściwą stawką podatku dla tego świadczenia jest stawka 8%;

– otrzymywane od mieszkańców wpłaty należy uznać za zaliczki podlegające opodatkowaniu w momencie ich otrzymania;

– gmina ma pełne prawo do odliczenia VAT naliczonego wykazanego na fakturach zakupowych związanych z zakupem i montażem instalacji OZE;

– poza odprowadzeniem VAT od wynagrodzenia, o którym mowa w pytaniu 1 gmina nie będzie zobligowana do odrębnego opodatkowania podatkiem VAT przekazania instalacji mieszkańcom do korzystania w okresie trwania umów; w sytuacji opisanej we wniosku o wydanie interpretacji poza odpłatną usługą termomodernizacji nie dochodzi do żadnej innej czynności, w tym w szczególności nie ma tu miejsca jakakolwiek czynność nieodpłatna;

– poza odprowadzeniem VAT od wynagrodzenia, o którym mowa w pytaniu 1, gmina nie będzie zobligowana do odrębnego opodatkowania podatkiem VAT przekazania mieszkańcom własności instalacji wraz z upływem okresu trwania umów;

– gmina nie ma obowiązku rozliczenia w drodze odwrotnego obciążenia VAT z tytułu nabycia od wykonawcy usług związanych z zakupem i montażem instalacji.

Zaskarżona interpretacji także w odniesieniu do tych zagadnień jest nieprawidłowa, gdyż zawarta w niej ocena tych zagadnień oparta jest na założeniu, że gmina instalując OZE działa jako podatnik podatku VAT wykonujących działalność gospodarczą. Wszystkie te okoliczności potwierdzają tezę, że w niniejszej sprawie interpretacja indywidualna ma jednolity charakter, a co za tym idzie niedopuszczalne jest jej zaskarżenie w części i uchylenie przez sąd w części.”.

1. Dofinansowanie gminnego projektu w zakresie OZE jako nieobjęte VAT-em – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 13 marca 2024 r., sygn. akt: I SA/Łd 109/23:

„Gmina, która realizując projekt z zakresu odnawialnych źródeł energii (kolektorów słonecznych), współfinansowany w znacznej części ze środków europejskich, w ramach którego montuje i podpina instalacje fotowoltaiczne na budynkach oraz na gruntach mieszkańców, którzy przejmą po upływie 5 lat własność zamontowanych instalacji, nie wykonuje z tego tytułu działalności gospodarczej.”.

• Uproszczenie i skrócenie procedur administracyjnych dotyczących realizacji inwestycji w zakresie odnawialnych źródeł energii – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 17 października 2024 r., sygn. akt: II SA/Wr 222/24:

„Instalacje odnawialnych źródeł energii w rozumieniu art. 2 pkt 13 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1378) stanowią szczególne inwestycje, podobnie jak wskazane w tym przepisie linie kolejowe, obiekty liniowe i urządzenia infrastruktury technicznej, które co do zasady sytuowane są na częściach działek ewidencyjnych. Dlarego nowelizację art. 61 ust. 3 u.p.z.p. trzeba postrzegać systemowo jako realizację celów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (Dz.Urz.UE.L z 2018 r. Nr 328, poz. 82). Jednym z celów tej dyrektywy, który został uprzednio również wyrażony w Dyrektywach 2009/28/EC oraz 2001/77/EC, jest zalecenie uproszczenia i skrócenia procedur administracyjnych dotyczących realizacji inwestycji w zakresie odnawialnych źródeł energii. Każdy krok w celu zwiększenia dostępności energii słonecznej ma fundamentalne znaczenie w transformacji polityki energetycznej i zmniejszenia uzależnienia od tradycyjnej energii, jak i ochronę klimatu. Wdrożenie technologii fotowoltaiki słonecznej i energii słonecznej termicznej daje szanse przynoszenia obywatelom i przedsiębiorstwom korzyści, tak w zakresie ochrony klimatu, jak i korzyści ekonomiczne.”.

• Podmiot korzystający ze zwolnienia od akcyzy energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 października 2024 r., sygn. akt: I FSK 539/21:

„Normatywne ujęcie zwolnienia podatkowego określonego w art. 30 ust. 1 u.p.a. jasno świadczy o tym, że wskazany element konstrukcji podatku rozpoczyna swój byt prawny w chwili wytworzenia energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii. Wskazane zachowanie podatnika podatku akcyzowego sprawia więc, że zwolnienie podatkowe uzyskuje taki, a nie inny kształt. Jeżeli zatem podmiot obowiązany z tytułu podatku akcyzowego zrealizował stan faktyczny zwolnienia podatkowego (wyprodukował energię elektryczną ze źródła odnawialnego) w roku, w którym obciążenie podatkowe energii elektrycznej jest wyższe, ta wyższa wartość zwolnienia podatkowego oddziałuje na treść zobowiązania podatkowego (skonkretyzowanej powinności podatkowej) w podatku akcyzowym. Taki wniosek jasno wynika z art. 30 ust. 1 u.p.a. W tym kontekście za element podatkowego stanu faktycznego, determinujący kształt najpierw zwolnienia podatkowego, a w dalszej konsekwencji zobowiązania podatkowego nie sposób natomiast uznać otrzymania przez podatnika dokumentu potwierdzającego umorzenie świadectwa pochodzenia energii. Zdarzenie to w żaden sposób nie oddziałuje bowiem na samo zwolnienie podatkowe (na jego treść, a ujmując rzecz nieco kolokwialnie – na wartość). Wskazana okoliczność, w świetle art. 30 ust. 1 i 2 u.p.a. jest natomiast warunkiem koniecznym ujęcia ukształtowanego już zwolnienia podatkowego w rozliczeniu podatkowym podatnika. Innymi słowy, zwolnienie podatkowe, które zaistniało na skutek realizacji jego ustawowo ukształtowanego stanu faktycznego w chwili wytworzenia energii elektrycznej z odnawialnego źródła i mające wtedy właśnie ustaloną wartość wpływa na kształt zobowiązania podatkowego podatnika dopiero po otrzymaniu przez niego dokumentu potwierdzającego umorzenie świadectwa pochodzenia energii. Ujmując rzecz w pewnym uproszczeniu można zatem powiedzieć, że w tym punkcie czasu zwolnienie podatkowe jest jedynie rozliczane, czy „refundowane” podatnikowi podatku akcyzowego.
Z przedstawionych względów należy przyznać słuszność zapatrywaniu Strony, która w swoim wniosku interpretacyjnym wyraziła przekonanie, że posiadanie dokumentu potwierdzającego umorzenie świadectwa pochodzenia energii jest formalnym warunkiem możliwości skorzystania ze zwolnienia, a nie elementem konstytuującym zwolnienie z podatku akcyzowego. Okoliczność tę, a także zaprezentowaną wcześniej argumentację Naczelnego Sądu Administracyjnego powinien wziąć pod uwagę DKIS formułując nową interpretację indywidualną, będącą efektem wniosku złożonego przez Stronę. Czyniąc to Organ interpretacyjny powinien uwzględnić wykładnię art. 30 ust. 1 i 2 u.p.a., która stała się udziałem Naczelnego Sądu Administracyjnego, a znalazła swoje odzwierciedlenie w uzasadnieniu tego judykatu.”.

• Dofinansowanie gminnego projektu w zakresie OZE jako nieobjęte VAT-em – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 lutego 2024 r., sygn. akt: I FSK 197/20:

„Otrzymane przez gminę dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na realizację projektu polegającego na budowie infrastruktury służącej do produkcji energii ze źródeł odnawialnych nie powinno być zaliczone do podstawy opodatkowania, o której mowa w art. 29a ust. 1 uptu.”.

• Wykluczenie w planie miejscowym instalowania odnawialnych źródeł energii wykorzystujących do wytwarzania energii wyłącznie energię promieniowania słonecznego – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 25 lipca 2024 r., sygn. akt: IV SA/Po 390/24:

„W sytuacji wykluczenia możliwości realizacji ww. instalacji ustawodawca upatruje jedynie w przypadkach, gdy ustalenia planu miejscowego takich instalacji „zakazują”, a już, nie gdy ich np. (tylko) „nie przewidują”. Stąd wniosek, że planistyczny „zakaz”, o jakim mowa w art. 15 ust. 4 u.p.z.p., musi być wyraźny, a nie dorozumiany (w szczególności: nie wyinterpretowywany z ustaleń planistycznych w drodze innych, niż językowe, reguł wykładni). W konsekwencji należy stwierdzić, że dyrektywa interpretacyjna zamieszczona przez ustawodawcę w art. 15 ust. 4 u.p.z.p. znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy dany plan miejscowy realizacji wyszczególnionych w tym przepisie instalacji, w przypadkach (na terenach…) w nim wskazanych, wyraźnie ani nie przewiduje, ani nie zakazuje.”.

• Objęcie decyzją o warunkach zabudowy części działki ewidencyjnej – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 28 lutego 2024 r., sygn. akt: II SA/Po 355/23:

„Objęcie decyzją o warunkach zabudowy części działki ewidencyjnej w świetle art. 59 ust. 1 u.p.z.p. jest dopuszczalne jedynie wyjątkowo i musi wynikać ze szczególnych uwarunkowań, np.: część działki jest już objęta ustaleniami planu miejscowego lub decyzją wydaną w trybie tzw. specustaw; planowana jest inwestycja liniowa, która z natury rzeczy obejmuje jedynie część działek przy znacznej ich liczbie.”.

• Ocena przesłanki zasady dobrego sąsiedztwa – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 20 marca 2024 r., sygn. akt: II SA/Gd 906/23:

„Wykładnia art. 61 ust. 3 u.p.z.p. powinna być zgodna z celem ustanowionej w art. 61 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. zasady dobrego sąsiedztwa i przyczyn, dla których ustanowiono wyłączenie od tej reguły. Mianowicie, przeznaczenie terenu pod nową zabudowę ma być zgodne z przeznaczeniem zastanym w otoczeniu, którego granice wyznacza obszar analizowany. Zwolnienie od zasady dobrego sąsiedztwa, wynikające z art. 61 ust. 3 u.p.z.p., nie powinno zatem naruszać zastanej funkcji w zakresie zabudowy i zagospodarowania terenu.”.

• Rozliczenia CIT w związku z instalacją fotowoltaiczną – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 20 czerwca 2024 r., sygn. akt: I SA/Sz 103/24:

„Podatnik CIT nie jest obowiązany opodatkować przychodu z tytułu tzw. depozytu wyrażonego wartościowo w fakturze zakładu energetycznego. W związku z wprowadzeniem do sieci energii (nadwyżki energii) powstałej w wyniku korzystania z instalacji fotowoltaicznej powstaje przychód podatkowy.”.

• Lokalizacja farmy fotowoltaicznej, a ocena przesłanki dobrego sąsiedztwa – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 16 stycznia 2024 r., sygn. akt: II SA/Kr 1400/23:

„Lokalizacja farmy fotowoltaicznej niezależnie od jej mocy i kwalifikacji inwestycji jako zabudowy przemysłowej, zgodnie z art. 61 ust. 3 u.p.z.p, nie wymaga oceny przesłanki zasady dobrego sąsiedztwa (art. 61 ust. 1 pkt 1) oraz dostępu do drogi publicznej (art. 61 ust. 1 pkt 2).”.

• Cele postępowania w przedmiocie ustalenia warunków zabudowy – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 10 października 2024 r., sygn. akt: IV SA/Po 607/24:

„Decyzja o warunkach zabudowy terenu jest pierwszą z cyklu decyzji, wydawanych w procesie inwestycyjnym. Ma ona wstępny i ogólny charakter – nie przesądza jeszcze o prawie do prowadzenia konkretnej inwestycji w konkretnym miejscu, a jedynie określa, czy dana inwestycja w danym miejscu jest w ogóle możliwa. Jest to decyzja zastępująca na danym terenie miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, przeznacza tylko dany teren pod daną inwestycję, ale nie rodzi jeszcze żadnych praw do tego terenu, ani tym bardziej nie upoważnia do rozpoczęcia jakichkolwiek prac budowlanych. Celem postępowania w przedmiocie ustalenia warunków zabudowy jest ocena, czy zamierzona przez inwestora zmiana zagospodarowania terenu, dla którego nie został uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, jest dopuszczalna. Decyzja o warunkach zabudowy nie jest decyzją uznaniową, co oznacza, że organ właściwy do wydania takiej decyzji zobowiązany jest wydać pozytywną decyzję, jeśli wnioskowane zamierzenie inwestycyjne czyni zadość wszystkim wymogom wynikającym z konkretnych przepisów prawa, a ma obowiązek odmówić ustalenia warunków zabudowy tylko wówczas, gdy wnioskowana inwestycja nie spełnia chociażby jednej ustawowej przesłanki wynikającej ze skonkretyzowanej normy prawnej (wyrok NSA z 24 kwietnia 2012 r., II OSK 229/11, LEX nr 1216331; wyrok WSA w Poznaniu z 16 maja 2018 r., IV SA/Po 214/18, LEX nr 2492991).”.

• Wyznaczanie terenu analizowanego wokół przygotowywanej inwestycji – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 11 kwietnia 2024 r., sygn. akt: II SA/Sz 137/24:

„W świetle art. 61 ust. 5a u.p.z.p., obszar analizowany wokół terenu inwestycji jest wyznaczany w celu ustalenia wymagań dla nowej zabudowy i zagospodarowania terenu. Ten cel determinuje sposób wykładni i zastosowania analizowanego przepisu. Obowiązek wyznaczenia obszaru analizowanego i analizy urbanistycznej będzie miał zupełnie inny zakres w przypadku inwestycji, dla których obligatoryjne jest spełnienie wszystkich warunków wymienionych w art. 61 ust. 1 u.p.z.p., w tym w szczególności zasady dobrego sąsiedztwa, a zupełnie inny – dla inwestycji, dla których warunek ten został zniesiony przez ustawodawcę. Nie ulega wątpliwości, że analiza funkcji oraz cech zabudowy i zagospodarowania terenu służy przede wszystkim ustaleniu tego, czy planowana inwestycja znajdzie w obszarze analizowanym odniesienia w zakresie kontynuacji parametrów, cech i wskaźników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym gabarytów i formy architektonicznej obiektów budowlanych, linii zabudowy oraz intensywności wykorzystania terenu. Związek wyznaczenia obszaru analizowanego z treścią wymogu z art. 61 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. jest aż nadto widoczny.”.

• Zagwarantowanie w drodze umowy wykonania uzbrojenia terenu – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 14 sierpnia 2024 r., sygn. akt: II SA/Łd 224/24:

„Określenie, jakie uzbrojenie terenu jest wystarczające dla zamierzenia budowlanego, jest kwestią związaną z oceną konkretnego projektu inwestycji. Ocena ta wymaga odniesienia się do wiedzy fachowej, a ewentualne stwierdzenie, że uzbrojenie terenu nie jest wystarczające, powinno być uargumentowane w uzasadnieniu decyzji odmownej. Celem przepisu art. 61 ust. 5 u.p.z.p. nie jest uzależnienie wydania decyzji o warunkach zabudowy od faktycznego istnienia uzbrojenia terenu, ale jedynie zagwarantowanie, że powstanie stosowne uzbrojenie, pozwalające na prawidłowe korzystanie z obiektów budowlanych.”.

• Zakres zasady dobrego sąsiedztwa – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 26 marca 2024 r., sygn. akt: II SA/Wr 697/23:

„Każdy krok w celu zwiększenia dostępności energii słonecznej ma fundamentalne znaczenie w transformacji polityki energetycznej i zmniejszenia uzależnienia od tradycyjnej energii, jak i ochronę klimatu. Wdrożenie technologii fotowoltaiki słonecznej i energii słonecznej termicznej daje szanse przynoszenia obywatelom i przedsiębiorstwom korzyści, tak w zakresie ochrony klimatu, jak i korzyści ekonomiczne. Wykorzystanie energii słonecznej, w połączeniu z efektywnością energetyczną, stanowi sposób na ochronę obywateli i przedsiębiorców przed zmiennością cen paliw kopalnych. Te fundamentalne wartości leżące u podstaw ograniczenia barier w rozwoju instalacji fotowoltaicznych w pełni uzasadniały odejście od zawartej w art. 61 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. ustawowej zasady kontynuacji, mającej na celu zapewnienie ładu przestrzennego, z której wynikałaby dopuszczalność realizacji takich inwestycji tylko w sąsiedztwie zabudowy przemysłowej.”.

• Uzbrojenie terenu przy ustalaniu warunków zabudowy – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 15 lutego 2024 r., sygn. akt: II SA/Łd 829/23:

„Określenie, jakie uzbrojenie terenu jest wystarczające dla zamierzenia budowlanego, jest kwestią związaną z oceną konkretnego projektu inwestycji. Ocena ta wymaga odniesienia się do wiedzy fachowej, a ewentualne stwierdzenie, że uzbrojenie terenu nie jest wystarczające, powinno być uargumentowane w uzasadnieniu decyzji odmownej.”.

• Koszty finansowania dłużnego elektrowni wiatrowej jako koszt podatkowy. Projekt będący w ogólnym interesie publicznym w rozumieniu art. 15c ust. 10 u.p.d.o.p. – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 10 kwietnia 2024 r., sygn. akt: I SA/Gd 31/24:

„Przedsięwzięcie w zakresie budowy elektrowni niezależnie od rodzaju wytwarzanej energii ma istotne znaczenie z punktu widzenia polityki energetycznej każdego kraju w zakresie rozbudowy infrastruktury wytwórczej energii elektrycznej, kształtowania krajowej strategii energetycznej oraz zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego z uwzględnieniem wpływu na środowisko.”. (…) „Projekt będący w ogólnym interesie publicznym w rozumieniu art. 15c ust. 10 ustawy o CIT to projekt dotyczący ogółu osób, istotny dla całego społeczeństwa i gospodarki zapewniający ciągłość i bezpieczeństwo w dostawie energii elektrycznej.”.

• Uzasadniona obawa wystąpienia potencjalnego znaczącego oddziaływania na obszar Natura 2000 – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 15 maja 2024 r., sygn. akt: II SA/Ke 181/24:

„Przewidziany w art. 96 ust. 1 ustawy obowiązek rozważenia, czy konkretne przedsięwzięcie może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 nie dotyczy każdego przedsięwzięcia, które nie zostało zaliczone do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 59 ust. 1, lecz takiego, co do którego istnieje uzasadniona obawa wystąpienia potencjalnego znaczącego oddziaływania na obszar Natura 2000. Obowiązek ten aktualizuje się z pewnością w stosunku do przedsięwzięć, które mają być realizowane na terenach objętych obszarem Natura 2000 lub znajdujących się w bezpośredniej bliskości takiego obszaru. Zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy środowiskowej, w ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 określa się, analizuje oraz ocenia oddziaływanie przedsięwzięcia na obszary Natura 2000, biorąc pod uwagę także skumulowane oddziaływanie przedsięwzięcia z innymi realizowanymi, zrealizowanymi lub planowanymi przedsięwzięciami.”.

• Ograniczania zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolne – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 17 września 2024 r., sygn. akt: II SA/Wr 494/24:

„Przeznaczenie na cele nierolnicze i nieleśne gruntów rolnych kl. I-III wymaga zasadniczo zgody ministra do spraw rozwoju wsi (art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie gruntów), natomiast przepisy nie wymagają zgody organu wobec gruntów klasy IVa pochodzenia mineralnego, a taki charakter ma grunt, na którym skarżący planuje inwestycję. Z przywołanych przepisów wynika zatem, że ustawodawca niejako „utrudnia” przemianę przeznaczenia gruntu rolnego na nierolny. Zasadą ograniczania zmiany przeznaczenia obejmuje wszystkie grunty rolne, jednak niejako stopniuje wymogi prawne związane ze zmianą przeznaczenia, zwracając w szczególności uwagę na przydatność produkcyjną. Trzeba przy tym podkreślić, że ustawodawca stanowiąc o ochronie gruntów rolnych (art. 1) nie wprowadza ogólnego zakazu zmiany ich przeznaczenia, nie uniemożliwia takiej transformacji, ale nakazuje ograniczać taką zmianę. Należy też pamiętać, że ustawodawca posługuje się kategorią gruntu rolnego, przez który obejmuje m.in. grunty określone w ewidencji gruntów jako użytki rolne, grunty pod stawami rybnymi służącymi wyłącznie dla potrzeb rolnictwa, grunty pod wchodzącymi w skład gospodarstw wolnych budynkami mieszkalnymi, grunty rodzinnych ogrodów działkowych i ogrodów botanicznych (art. 2 ust. 1).”. (…) „Obszar jednorodny pod względem prawnym nie oznacza wiec jednorodności pod względem jakościowym, co z kolei prowadzi do wniosku, że działki ewidencyjne obejmują różne klasy gruntów. Pozwala to, w ocenie Sądu, przyjąć, że prawodawca, w ustawie o ochronie gruntów, nie miał na celu ochrony działek, ale ochronę gruntów, co z kolei, biorąc pod uwagę możliwą i dopuszczalną niejednorodność jakościową działek ewidencyjnych, prowadzi do konkluzji, że nie jest ominięciem ustawy o ochronie gruntów zróżnicowanie wykorzystania działki ewidencyjnej, jeżeli funkcja (obszar) wykorzystania pozarolnego nie będzie kolidowała z przeznaczeniem rolnym.”.

• Dostęp do drogi publicznej – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 18 września 2024 r., sygn. akt: II SA/Gl 697/24:

„W świetle art. 2 pkt 14 u.p.z.p. przez dostęp do drogi publicznej należy rozumieć bezpośredni dostęp do tej drogi albo dostęp do niej przez drogę wewnętrzną lub przez ustanowienie odpowiedniej służebności drogowej. Przepis ten przewiduje zatem dwa alternatywne sposoby zapewnienia danej nieruchomości gruntowej pośredniego dostępu do drogi publicznej, tj. poprzez inną działkę obciążoną odpowiednią służebnością bądź przez drogę wewnętrzną. Dostęp do drogi publicznej za pośrednictwem drogi wewnętrznej jest sam w sobie wystarczający. Dodać należy, że konieczna dla ustalenia warunków zabudowy przesłanka dostępu do drogi publicznej wypełniona jest nie tylko wówczas, gdy zjazd już istnieje, ale również wtedy, gdy w stanie faktycznym sprawy istnieje potencjalna możliwość wykonania zjazdu.”.

1. Rozstrzygnięcie jakie może zapaść w postępowaniu uzgodnieniowym dotyczącym decyzji o warunkach zabudowy – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 lipca 2024 r., sygn. akt: II OSK 1645/23:

„Podstawowym zagadnieniem organu prowadzącego postępowanie główne jest prawidłowe, zgodne z przepisami sporządzenie projektu decyzji o warunkach zabudowy. Jeżeli projekt decyzji o warunkach zabudowy nie będzie spełniał wymaganych warunków, to uzgodnienie tego projektu nie będzie możliwe, co nie oznacza, że takie uzgodnienie nie będzie możliwe w sytuacji, gdy projekt decyzji będzie sporządzony poprawnie. Dlatego też dla wyniku rozstrzygnięcia jakie może zapaść w postępowaniu uzgodnieniowym dotyczącym decyzji o warunkach zabudowy, istotne znaczenie ma poprawność sporządzenia projektu decyzji o warunkach zabudowy. Możliwa jest bowiem sytuacja, że brak uzgodnienia projektu decyzji o warunkach zabudowy jest wynikiem braków, czy nieprawidłowości tkwiących w samym projekcie decyzji o warunkach zabudowy, a nie wynika z rodzaju i charakteru planowanej inwestycji.”.

• Pojęcie „urządzeń przemysłowych” w rozumieniu art. 21 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p. – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 lutego 2024 r., sygn. akt: II FSK 718/21:

„O uznaniu urządzenia za przemysłowe powinno przemawiać jego wykorzystanie, związanie z działalnością, w danym stanie faktycznym, nie zaś sama „możliwość” wykorzystania, związania tego urządzenia z działalnością czy też produkcją.”.

„Pojęcie „urządzenie przemysłowe” należy zatem rozumieć szerzej niż wynika to z potocznego znaczenia pojęcia „przemysłowe”. Odwołanie się do Modelowej Konwencji jest o tyle uzasadnione, że wykładnia umów o unikaniu podwójnego opodatkowania powinna odbywać się z poszanowaniem przepisów innych umów i traktatów, w tym przede wszystkim Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów (Dz. U. z 1990 r. Nr 74, poz. 439 zał.), a w szczególności jej art. 31 stanowiącego ogólną regułę interpretacji traktatów. Zgodnie bowiem z tym przepisem Modelową Konwencję OECD i Komentarz do niej uważa się za będące częścią lub kontekstem, albo dodatkowym środkiem interpretacji umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.”.

„Przy interpretowaniu pojęcia „urządzenia przemysłowe” trzeba mieć także na uwadze, że jego źródłem jest umowa międzynarodowa. Przy interpretacji pojęć zawartych w treści aktu prawa międzynarodowego istotny jest przede wszystkim cel regulacji. W wersji anglojęzycznej Modelowej Konwencji w sprawie dochodu i majątku OECD, na bazie której sporządzane są umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, pojęciu „urządzenia przemysłowego, handlowego lub naukowego” odpowiada zwrot „industrial, commercial, or scientific equipment”. Chodzi tu zatem o wykorzystywanie urządzeń w celach komercyjnych, profesjonalnych a nie prywatnych, zarówno w działalności przemysłowej, handlowej i naukowej. Odpowiada temu definicja w polskiej ustawie podatkowej, w której do urządzeń przemysłowych zalicza się środki transportu oraz urządzenia naukowe i handlowe.”.

• Kwalifikowanie terenu pod i wokół paneli fotowoltaicznych jako terenu przemysłowego – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 16 stycznia 2024 r., sygn. akt: III SA/Po 710/23:

„Z uwagi na uwarunkowania faktyczne (technologiczne i techniczne) i argumenty prawne, nie można zakwalifikować jako przemysłowej jedynie powierzchni pod samymi panelami i urządzeniami infrastruktury towarzyszącej, a w pozostałej części jako pastwisko trwale. W ten sposób doszłoby do fragmentaryzacji działki, uniemożliwiając korzystanie z niej zgodnie z przeznaczeniem. Teren ten jest zajęty jest pod instalacje fotowoltaiczne, jako związany z ich funkcjonowaniem oraz obsługą i stanowi optymalną powierzchnię dla realizacji tej działalności. Stąd też dla celów ewidencyjnych stanowić powinien jako całość teren przemysłowy. Bez wpływu na zmianę takiego charakteru będzie ewentualne dalsze rolnicze korzystanie z terenu (wypas lub chów zwierząt gospodarskich czy też uprawa roślin). Zainstalowanie na terenie działki nr (…) zaawansowanej technologii paneli fotowoltaicznych wskazuje na główny profil działalności prowadzonej na tej części działki, co determinuje ocenę sposobu zagospodarowania i użytkowania gruntu. Działalność rolnicza będzie mogła być kontynuowana na pozostałych części działki gruntowej, niezajętej pod tę instalację, odpowiadającej uaktualnionym danym zawartym w ewidencji gruntów.”.

• Dofinansowanie gminnego projektu w zakresie OZE jako nieobjęte VAT-em – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 27 marca 2024 . r, sygn. akt: I SA/Łd 179/22:

„Gmina, która realizując projekt z zakresu odnawialnych źródeł energii (kolektorów słonecznych), współfinansowany w znacznej części ze środków europejskich, w ramach którego montuje i podpina instalacje fotowoltaiczne na budynkach oraz na gruntach mieszkańców, nie wykonuje z tego tytułu działalności gospodarczej. W konsekwencji otrzymane na ten cel dofinansowanie ze środków europejskich (Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) nie może być rozważane jako podstawa opodatkowania, o której mowa w art. 29a ust. 1 u.p.t.u. Skoro zatem nie mamy tu do czynienia z odpłatnym świadczeniem usług, nie powstaje problem oceny, co jest podstawą opodatkowania z tego tytułu. Nie będzie nią więc ani dotacja, ani wpłaty mieszkańców. Zaskarżona interpretacja była więc nieprawidłowa w odniesieniu do obu elementów mających wchodzić – zdaniem organu – do podstawy opodatkowania.”.

• Pojęcie działki sąsiedniej – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 26 stycznia 2024 r., sygn. akt: II SA/Gl 1641/23:

„Pojęcie „sąsiedztwa”, którym posługuje się art. 61 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. należy rozumieć szeroko i dlatego „działka sąsiednia” to również nieruchomość lub jej część położona w okolicy tworzącej pewną całość urbanistyczną, ujętą w obszarze analizowanym. Przewidziane w tym przepisie zwolnienie od zasady „dobrego sąsiedztwa”, ze swej istoty i celu, nie powinno naruszać zastanej funkcji w zakresie zabudowy i zagospodarowania terenu. Wydawana w takim przypadku decyzja dotycząca urządzeń infrastrukturalnych powinna umożliwić zabudowę i zagospodarowanie terenu pod warunkiem kontynuacji występującej na danym terenie funkcji podstawowej, celem zapewnienia ładu przestrzennego. Zajmując się tym zagadnieniem stwierdzić należy, że warunek kontynuacji funkcji uznaje się za spełniony zarówno w przypadku, gdy planowana inwestycja powtarza jeden z istniejących w obszarze analizowanym sposobów zagospodarowania, jak i wówczas, gdy stanowi uzupełnienie istniejącej funkcji, dające się pogodzić i nie kolidujące z nią (por. wyrok WSA w Olsztynie z dnia 19 grudnia 2014 r. sygn. akt II SA/Ol 825/14 i wyrok WSA w Gliwicach z dnia 10 lipca 2014 r. sygn. akt II SA/Gl 249/14). Zatem działka sąsiednia, to nieruchomość znajdująca się w pewnym obszarze wokół działki, na której ma powstać planowana inwestycja, tworzącym pewną urbanistyczną całość, za oczywiste należy więc uznać, że dostępność z tej samej drogi nie oznacza, że działka sąsiednia musi być bezpośrednio położona przy tej samej drodze publicznej, co teren, na którym ma powstać planowana inwestycja, wystarczy, że jest z nią skomunikowana (por. wyroki NSA: z dnia 19 czerwca 2018 r. sygn. akt II OSK 3145/17 i z dnia 19 grudnia 2019 r. sygn. akt II OSK 3393/18). Z treści wyników analizy funkcji oraz cech zabudowy i zagospodarowania terenu wynika, że w granicach obszaru analizowanego na działkach posiadających dostęp z tej samej drogi publicznej, tj. ul. (…) brak jest zabudowy o funkcji magazynowej – na działkach sąsiednich znajduje się tylko zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna z towarzyszącą tej kategorii funkcji zabudową gospodarczą i garażową oraz pojedyncza zabudowa mieszkaniowo – usługowa. Ponadto, po przeprowadzeniu analizy ustalono, że zabudowa zlokalizowana przy ul. (…) (drogi, do której nie przylega teren objęty wnioskiem), to również głównie zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna z towarzyszącą tej kategorii funkcji zabudową gospodarczą i garażową oraz zabudowa usługowa – dwie nieruchomości zabudowane są budynkami usługowymi mieszczącymi piekarnię oraz serwis samochodowy – stacja kontroli pojazdów. W tej sytuacji, realizacja przedmiotowej inwestycji prowadzić będzie do faktycznej zmiany przeznaczenia terenu z obecnej funkcji na funkcję magazynową i tym samym spowoduje zmianę dotychczasowego sposobu zagospodarowania terenu. W konsekwencji powyższych rozważań, inwestycja musi spełniać wszystkie warunki określone w art. 61 ust. 1 u.p.z.p.”.

Podsumowanie

Niezmiennie zachęcamy do polemiki, komentarzy oraz głosów związanych z przywołanymi tezami orzeczniczymi. Otarty dialog w tym zakresie pozwoli nam na wypracowanie wspólnych, racjonalnych i słusznych stanowisk, które powinny kształtować przyszłość polskiej energetyki.