Opóźnienie we wdrożeniu dyrektywy CSRD. Jakie może mieć konsekwencje i dlaczego się dzieje?
Eksperckim okiem
Magdalena Pasik, Inżynierka Gospodarki Wodnej oraz Inżynierka Środowiska
Dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), przyjęta przez Unię Europejską w grudniu 2022 r., miała do 6 lipca 2024 r. wejść w życie we wszystkich państwach członkowskich, aby umożliwić pełne raportowanie działań ESG w europejskich firmach. Jednak już prawie cztery miesiące po tym terminie nadal aż 17 krajów, w tym Polska, nie wdrożyło przepisów wymaganych przez CSRD. Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw, czyli aktu prawnego, który ma implementować dyrektywę CSRD do polskiego prawa, 15 października 2024 r. trafił do skierowano do pierwszego czytania w Komisji Finansów Publicznych. Tymczasem czas leci, zbliża się koniec roku, a brak legislacyjnych ram na poziomie krajowym może oznaczać istotne opóźnienia w przygotowaniu sprawozdań dotyczących wpływu firm na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. To natomiast w dłuższej perspektywie może wpłynąć na ich konkurencyjność i reputację na europejskim rynku.
CSRD nakłada na duże przedsiębiorstwa oraz, stopniowo, mniejsze podmioty, obowiązek raportowania zgodnie z Europejskimi Standardami Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju (European Sustainability Reporting Standards – ESRS). Brak implementacji tych regulacji w terminie stawia jednak europejski biznes w trudnej sytuacji. Firmy, które są zobligowane do raportowania, już teraz obawiają się, czy będą w stanie spełnić wytyczne CSRD bez wyraźnych wytycznych na poziomie krajowym. Oczekiwane sprawozdania wymagają dostosowania procesów wewnętrznych i danych, często poprzez inwestycje w nowe systemy informacyjne, edukację pracowników i współpracę z partnerami zewnętrznymi. Z perspektywy przedsiębiorstw opóźnienia mogą wywołać chaos organizacyjny, gdyż pierwsze raporty będą musiały spełnić już szczegółowe standardy ESRS, a czas na ich przygotowanie jest ograniczony.
Komisja Europejska, świadoma tych wyzwań, zaczyna reagować na opóźnienia we wdrażaniu dyrektywy, zachęcając kraje do szybszej transpozycji. Obawia się bowiem, że długotrwały brak zgodności z przepisami może wpłynąć na wiarygodność raportów i w konsekwencji osłabić zaufanie inwestorów do europejskich firm. Niewdrożenie przepisów może także wpływać na przyszłe inwestycje – fundusze, banki oraz inwestorzy prywatni coraz częściej opierają decyzje finansowe na wskaźnikach ESG, a brak sprawozdań może ograniczyć dostęp do kapitału.
Czy firmy zdołają dostosować się do wymogów zrównoważonego rozwoju bez jasnych wytycznych na poziomie krajowym? Jak brak przepisów wpłynie na ich konkurencyjność i zdolność do przyciągania inwestorów?
Czym jest dyrektywa CSRD?
Dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) to regulacja unijna, która wprowadza jednolite standardy raportowania zrównoważonego rozwoju, mające na celu zwiększenie przejrzystości działań przedsiębiorstw w zakresie ich wpływu na środowisko, społeczeństwo oraz zarządzanie (ESG – Environmental, Social, Governance). Została przyjęta przez Unię Europejską w grudniu 2022 roku i jest częścią szerszego planu Europejskiego Zielonego Ładu, który dąży do osiągnięcia przez Europę neutralności klimatycznej do 2050 roku. Dyrektywa CSRD zastępuje wcześniejszą dyrektywę NFRD (Non-Financial Reporting Directive), rozszerzając zakres i szczegółowość raportowania oraz obejmując znacznie większą liczbę firm niż jej poprzedniczka.
Celem dyrektywy CSRD jest ujednolicenie standardów ESG w raportach publikowanych przez firmy z całej Unii Europejskiej, co ma ułatwić porównywanie danych i umożliwić inwestorom oraz konsumentom bardziej świadome podejmowanie decyzji na podstawie transparentnych informacji o zrównoważonym rozwoju. CSRD wprowadza obowiązek raportowania ESG dla firm notowanych na rynkach regulowanych, a także – stopniowo – dla mniejszych przedsiębiorstw, obejmując docelowo około 50 tysięcy firm w całej UE.
Główne założenia dyrektywy CSRD
CSRD zobowiązuje przedsiębiorstwa do publikowania raportów dotyczących ich wpływu na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Raportowanie to jest oparte na Europejskich Standardach Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju (European Sustainability Reporting Standards – ESRS), które określają szczegółowe wytyczne co do treści i formy danych ESG. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorstwa muszą m.in.:
Ujawnić wpływ na środowisko: Dotyczy to takich obszarów, jak emisja gazów cieplarnianych, zużycie wody, gospodarka odpadami oraz działania na rzecz ochrony bioróżnorodności.
Raportować na temat kwestii społecznych: Firmy muszą informować o warunkach pracy, równouprawnieniu, przestrzeganiu praw człowieka oraz relacjach ze społecznością lokalną.
Opisać aspekty ładu korporacyjnego: Dotyczy to kwestii przejrzystości w zarządzaniu, przeciwdziałania korupcji, struktury zarządzania i zasad odpowiedzialności korporacyjnej.
Dyrektywa CSRD poszerza też krąg firm zobowiązanych do raportowania. W 2024 roku obowiązek ten dotyczy dużych firm giełdowych, które już wcześniej były objęte dyrektywą NFRD, ale od 2026 roku przepisy te mają dotyczyć coraz większej liczby firm, aż do objęcia wszystkich dużych przedsiębiorstw oraz średnich firm notowanych na giełdach w UE. Do 2029 roku wszystkie spółki notowane na europejskich rynkach regulowanych będą zobowiązane do przygotowywania raportów ESG zgodnie ze standardami CSRD. Więcej o tym pisaliśmy już TU oraz TU.
Znaczenie dyrektywy CSRD dla biznesu
Dla przedsiębiorstw CSRD oznacza konieczność wprowadzenia zaawansowanych systemów raportowania i monitorowania wpływu ich działalności na środowisko i społeczeństwo, co z jednej strony wiąże się z dodatkowymi kosztami i wyzwaniami organizacyjnymi, a z drugiej – może przynieść korzyści. Dzięki przejrzystości, jaką wprowadza raportowanie ESG, firmy mogą budować zaufanie wśród inwestorów, klientów i innych interesariuszy, którzy coraz bardziej zwracają uwagę na odpowiedzialność społeczną i środowiskową biznesu.
W szczególności inwestorzy wykorzystują wskaźniki ESG jako kryterium oceny ryzyka i potencjału długoterminowego zwrotu z inwestycji. Transparentne raportowanie może zwiększyć dostęp do kapitału, ponieważ wiele instytucji finansowych preferuje współpracę z firmami spełniającymi standardy zrównoważonego rozwoju. CSRD ma także promować innowacje i transformację w kierunku zrównoważonej gospodarki, co jest spójne z długofalowymi celami unijnymi.
Korzyści dla inwestorów i konsumentów
Dzięki spójności i przejrzystości, jakie zapewnia CSRD, inwestorzy oraz konsumenci mają możliwość podejmowania bardziej świadomych decyzji. Ujednolicone raportowanie umożliwia inwestorom porównywanie wskaźników ESG różnych firm w oparciu o te same standardy, co pozwala lepiej ocenić, jak przedsiębiorstwa zarządzają ryzykami klimatycznymi, społecznymi oraz związanymi z zarządzaniem korporacyjnym. Konsumenci z kolei zyskują możliwość lepszego zrozumienia, w jaki sposób firmy, z których usług korzystają, dbają o wpływ swojej działalności na społeczeństwo i środowisko.
Opóźnienia we wdrażaniu dyrektywy
Do 6 lipca 2024 roku kraje członkowskie Unii Europejskiej były zobowiązane do wdrożenia dyrektywy CSRD. Niestety, wiele państw – w tym Polska – przekroczyło ten termin. W gronie państw opóźniających ten obowiązek znalazło się aż 16 krajów: Niemcy, Czechy, Grecja, Luksemburg, Austria, Portugalia, Słowenia, Finlandia, Hiszpania, Estonia, Belgia, Cypr, Łotwa, Holandia, Malta i Rumunia.
Dyrektywa CSRD przewiduje, że kraje UE mają pewną swobodę przy wdrażaniu jej przepisów, mając możliwość wprowadzenia bardziej rygorystycznych regulacji, niż wymogi zawarte w samej dyrektywie. Kraje członkowskie mogą do takiego wprowadzenia podejść dość elastycznie, co może obejmować zarówno zwiększenie liczby firm zobowiązanych do raportowania jak i rozszerzenie wymagań ustalonych w Europejskich Standardach Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju (ESRS), czy dostosowanie wymogów raportowych do specyficznych krajowych standardów sprawozdawczych.
To otwiera możliwość różnic w przepisach, ponieważ każdy kraj może wprowadzać swoje bardziej surowe regulacje. Wśród państw, które już wdrożyły CSRD do krajowego systemu prawnego, pewne modyfikacje zakresu raportujących firm przyjęły Dania, Francja, Finlandia i Rumunia.
W praktyce ta elastyczność tworzy nowe wyzwania dla dużych grup kapitałowych działających w wielu krajach UE. Firmy muszą dokładnie sprawdzać czy i jakie wymogi CSRD wdrożono w danym kraju, ale także czy implementowane przepisy zaostrzają wymogi samej dyrektywy.
Opóźnienia we wdrażaniu przepisów w niektórych państwach powodują więc brak jednoznaczności co do sankcji za niewywiązywanie się z obowiązków raportowych. CSRD pozostawia poszczególnym krajom UE wyłączną kompetencję do ustalenia kar za naruszenia, co sprawia, że brak transpozycji dyrektywy oznacza również brak jasnych regulacji w tym zakresie.
Opóźnienia we wdrożeniu a sytuacja inwestorów
Brak transpozycji dyrektywy CSRD w odpowiednim czasie stwarza poważne problemy dla inwestorów, ponieważ bez jednolitych, wymuszonych prawnie zasad raportowania nie będą oni mogli w pełni analizować wyników przedsiębiorstw pod kątem zrównoważonego rozwoju. W komunikacie z 26 września br., Komisja Europejska wyraziła zaniepokojenie i zapowiedziała, że wspomniane kraje otrzymają formalne przypomnienia i będą miały dwa miesiące na dokonanie transpozycji przepisów CSRD do swojego porządku prawnego. W razie dalszego opóźnienia Komisja może podjąć kolejne kroki, w tym wystawić uzasadnioną opinię, co stanowić będzie następny etap w procedurze naruszeniowej.
Firmy objęte wymogami raportowania niefinansowego na podstawie wcześniejszej dyrektywy NFRD, które jako pierwsze mają spełniać wymogi CSRD, będą musiały złożyć raporty za 2024 rok, nawet jeśli polska ustawa implementująca przepisy CSRD nie wejdzie jeszcze w życie. Opóźnienie we wdrożeniu oznacza jednak, że raporty nie będą podlegały audytowi. Ponadto, wprowadza to ryzyko niepewności regulacyjnej, ponieważ ESRS jako rozporządzenie wykonawcze obowiązuje z zasady bezpośrednio, ale w ramach nietransponowanej dyrektywy może wywołać pytania, czy firmy będą musiały raportować zgodnie z tymi standardami.
Przyszłość raportowania ESG
Jak wspomniano – kończy się rok, jednak brak implementacji dyrektywy w prawie krajowym nie zwalnia firm, objętych obowiązkiem raportowania z wykonania raportu. Firmy nie powinny więc zwlekać z przygotowaniami, mimo że przepisy krajowe nie są jeszcze w pełni wdrożone. Nowe regulacje prędzej czy później staną się obowiązkowe, a przedsiębiorstwa, które będą objęte wymogiem raportowania ESG, będą musiały spełniać ich wymagania. Brak odpowiednich działań już teraz może skutkować późniejszymi problemami, zwłaszcza w zakresie tak kompleksowych elementów, jak analiza podwójnej istotności, ujawnienia taksonomiczne oraz obliczenia śladu węglowego. Reasumując – łatwiej będzie dostosować raz wykonany raport do nowych obowiązków, niż wykonywać cały dokument od zera.
Przygotowanie raportów wiąże się z kosztami, zarówno finansowymi, jak i organizacyjnymi, ale pozwoli firmom lepiej monitorować i zarządzać ich wpływem na środowisko i społeczeństwo. Nowe wymogi raportowe obejmą w Polsce około 3,5 tysiąca firm, a przez powiązania z łańcuchami wartości mogą dotknąć nawet 100 tysięcy podmiotów. Zmiany te będą znaczące dla polskiego biznesu, wprowadzając nowy standard raportowania, który wymagać będzie nie tylko przygotowania kadry zarządzającej, ale i większego zaangażowania w procesy zbierania i analizy danych ESG. Nie należy więc tego zostawiać na czas wprowadzenia dyrektywy do polskiego prawa.
Źródła:
- https://www.onet.pl/biznes/esginfo/jakie-beda-konsekwencje-braku-implementacji-w-polsce-przepisow-dyrektywy-csrd/pzxfmhp,30bc1058
- https://www.gov.pl/web/finanse/dyrektywa-o-sprawozdawczosci-przedsiebiorstw-w-zakresie-zrownowazonego-rozwoju-juz-opublikowana
- https://www.pwc.pl/pl/artykuly/dyrektywa-csrd-jakiezmiany-wprowadza-w-raportowaniu-esg.html
- https://www.ayming.pl/analizy-i-aktualnosci/aktualnosci/czym-skutkuje-brak-raportowania-esg-w-przedsiebiorstwie/
- https://whowillsavetheplanet.pl/2023/07/12/konsekwencje-dla-firm-ktore-nie-zglosza-danych-niefinansowych-z-csrd-mimo-obowiazku/
- https://www.prawo.pl/biznes/wdrozenie-dyrektywy-csrd-w-polsce-grozi-nam-opoznienie,527256.html
- https://www.sejm.gov.pl/sejm10.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=726
- https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/opoznienie-we-wdrozeniu-dyrektywy-csrd-polska-jednym-z-17-panstw-jak-zareaguje-biznes-15714.html
Magdalena Pasik
Inżynier Gospodarki Wodnej oraz Inżynier Środowiska, absolwentka Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Na co dzień – Specjalista ds. ochrony środowiska – w pracy zawodowej zajmuje się głównie emisją zanieczyszczeń do powietrza. Ochrona środowiska to nie tylko praca, ale przede wszystkim pasja.