Służebność przesyłu a inwestycje energetyczne w naszym kraju

Eksperckim okiem

Zespół prawny redakcji e-magazyny.pl

W dzisiejszej publikacji poruszymy temat służebności przesyłu w kontekście ciekawych tez orzeczniczych, które mogą okazać się niezwykle przydatne w praktyce. Dodatkowo przedmiotowe tezy w doskonały sposób wyjaśniają poruszaną problematykę, zwracają uwagę na istotne niuanse oraz dają pole do prowadzenia dalszej, pogłębionej polemiki na temat rozwoju instytucji służebności przesyłu w naszym kraju.

Niezmiennie zachęcamy do polemiki na temat przywołanych stanowisk orzeczniczych, również do konstruktywnej krytyki wybranych tez wraz z rzeczową argumentacją. Na koniec niniejszej publikacji przywołamy istotne stanowisko Sądu Najwyższego, które wzbudza sporo kontrowersji, szczególnie w kontekście już dość stabilnie ukształtowanej linii orzeczniczej.

Publikacja podzielona została na sześć głównych tematów, które zostały doprecyzowane i rozbite na mniejsze zagadnienia w zależności od zapotrzebowania merytorycznego danej tematyki.

Wprowadzenie do zagadnienia

Na wstępie należy wyjaśnić, że instytucja służebności przesyłu budzi wiele kontrowersji – zarówno z perspektywy inwestorów, właścicieli prywatnych gruntów, organów administracyjnych oraz szeroko rozumianej praktyki (praktyki rozumianej jako stosowanie obowiązujących przepisów prawa w odniesieniu do realnych inwestycji, które mają miejsce w naszym kraju).

Przedmiotowa publikacja będzie traktować w głównej mierze o ciekawych tezach orzeczniczych, które powinny dostarczyć sporej ilości wiedzy na temat poruszanego zagadnienia, powinny wyjaśniać pojawiające się na tym gruncie problemy natury prawnej oraz powinny stanowić punktu wyjścia do dalszej debaty na temat przyszłości, kształtu (zakresu) oraz szczegółów regulacyjnych związanych z tematem służebności przesyłu w Polsce.

To właśnie na kanwie licznych stanowisk orzeczniczych możemy dowiedzieć się na temat tego, jakie są kierunki interpretacyjne związane z zagadnieniem służebności przesyłu oraz możemy pozyskać nieocenioną wiedzę na temat tego jak należycie należy rozumieć problemy związane ze służebnością przesyłu.

Służebność przesyłu na gruncie przepisów cywilnych

W tym miejscu należy wyjaśnić, że służebność przesyłu jest uregulowana w przepisach ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610) – zw. dalej: „k.c.”. Poniżej przybliżamy najważniejsze regulacje prawne, które wynikają z k.c. i mają odniesienie do służebności przesyłu – (wybrane przepisy):

Urządzenia przesyłowe – art. 49 § 1-2 k.c.:

„§ 1 – Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

§ 2 – Osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca.”.

Służebność przesyłu – art.  305¹ k.c.:

„Nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).”.

Roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu – art.  305² § 1-2 k.c.:

„§ 1 – Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem.

§ 2 – Jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.”.

Przejście na nabywcę oraz wygaśnięcie służebności przesyłu – art.  305³ § 1-3 k.c.:

„§ 1 – Służebność przesyłu przechodzi na nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywcę urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1.

§  2 –Służebność przesyłu wygasa najpóźniej wraz z zakończeniem likwidacji przedsiębiorstwa.

§ 3 – Po wygaśnięciu służebności przesyłu na przedsiębiorcy ciąży obowiązek usunięcia urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, utrudniających korzystanie z nieruchomości. Jeżeli powodowałoby to nadmierne trudności lub koszty, przedsiębiorca jest obowiązany do naprawienia wynikłej stąd szkody.”.

Tytułem zakończenia tej części publikacji należy wskazać, że do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych.

Służebność przesyłu na gruncie przepisów administracyjnych

Oprócz przepisów cywilnych, również przepisy administracyjne regulują służebność przesyłu. Mowa tu o przepisach ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2023 r. poz. 344) – zw. dalej: „u.g.n.” – (wybrane przepisy):

Ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości – art. 124 ust. 1-8 u.g.n.:

„1. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, może ograniczyć, w drodze decyzji, sposób korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, jeżeli właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości nie wyraża na to zgody. Ograniczenie to następuje zgodnie z planem miejscowym, a w przypadku braku planu, zgodnie z decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.

1a. W przypadkach określonych w art. 108 Kodeksu postępowania administracyjnego lub uzasadnionych ważnym interesem gospodarczym starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, na wniosek podmiotu, który będzie realizował cel publiczny, udziela, w drodze decyzji, zezwolenia na niezwłoczne zajęcie nieruchomości po wydaniu decyzji, o której mowa w ust. 1. Decyzji o niezwłocznym zajęciu nieruchomości nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.

1b. W zakresie urządzeń łączności publicznej decyzję w sprawie zezwolenia wydaje się w uzgodnieniu z Prezesem Urzędu Komunikacji Elektronicznej. Decyzja ta może być również wydana w przypadku braku planu miejscowego lub gdy decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego nie jest wymagana.

2. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, udziela zezwolenia z urzędu albo na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, innej osoby lub jednostki organizacyjnej.

3.  Udzielenie zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, powinno być poprzedzone rokowaniami z właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości o uzyskanie zgody na wykonanie prac, o których mowa w ust. 1. Rokowania przeprowadza osoba lub jednostka organizacyjna zamierzająca wystąpić z wnioskiem o zezwolenie. Do wniosku należy dołączyć dokumenty z przeprowadzonych rokowań. Przepisy art. 114 ust. 1 i 2 oraz art. 115 stosuje się odpowiednio.

4. Na osobie lub jednostce organizacyjnej występującej o zezwolenie ciąży obowiązek przywrócenia nieruchomości do stanu poprzedniego, niezwłocznie po założeniu lub przeprowadzeniu ciągów, przewodów i urządzeń, o których mowa w ust. 1. Jeżeli przywrócenie nieruchomości do stanu poprzedniego jest niemożliwe albo powoduje nadmierne trudności lub koszty, stosuje się odpowiednio przepis art. 128 ust. 4.

5. Jeżeli założenie lub przeprowadzenie ciągów, przewodów i urządzeń, o których mowa w ust. 1, uniemożliwia właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu dalsze prawidłowe korzystanie z nieruchomości w sposób dotychczasowy albo w sposób zgodny z jej dotychczasowym przeznaczeniem, właściciel lub użytkownik wieczysty może żądać, aby odpowiednio starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, lub występujący z wnioskiem o zezwolenie, o którym mowa w ust. 2, nabył od niego na rzecz Skarbu Państwa, w drodze umowy, własność albo użytkowanie wieczyste nieruchomości.

6. Właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości jest obowiązany udostępnić nieruchomość w celu wykonania czynności związanych z przebudową, konserwacją oraz usuwaniem awarii ciągów, przewodów i urządzeń, o których mowa w ust. 1. Obowiązek udostępnienia nieruchomości podlega egzekucji administracyjnej. Przepisy ust. 4 stosuje się odpowiednio.

7. Decyzja ostateczna, o której mowa w ust. 1, stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej. Wpisu dokonuje się na wniosek starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej lub organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli zezwolenie było udzielone na wniosek tej jednostki.

8. W sprawach, o których mowa w ust. 1, w których stroną postępowania jest gmina lub powiat, prezydent miasta na prawach powiatu sprawujący funkcję starosty podlega wyłączeniu na zasadach określonych w rozdziale 5 działu I Kodeksu postępowania administracyjnego.”.

Ograniczenie korzystania z nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym – art. 124a u.g.n.:

„Przepisy art. 124 ust. 1-2 i 4-7, art. 124b oraz art. 125 i art. 126 stosuje się odpowiednio do nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym. Do postępowania w sprawie ograniczenia sposobu korzystania z tych nieruchomości stosuje się art. 114 ust. 3 i 4, art. 115 ust. 3 i 4 oraz art. 118a ust. 2 i 3.”.

Udostępnianie nieruchomości w celu wykonania konserwacji, remontu lub usunięcia awarii – art. 124b ust. 1-5 u.g.n.:

„1. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, w drodze decyzji zobowiązuje właściciela, użytkownika wieczystego lub osobę, której przysługują inne prawa rzeczowe do nieruchomości do udostępnienia nieruchomości w celu wykonania czynności związanych z konserwacją, remontami oraz usuwaniem awarii ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń, nienależących do części składowych nieruchomości, służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, a także usuwaniem z gruntu tych ciągów, przewodów, urządzeń i obiektów, jeżeli właściciel, użytkownik wieczysty lub osoba, której przysługują inne prawa rzeczowe do nieruchomości nie wyraża na to zgody. Decyzja o zobowiązaniu do udostępniania nieruchomości może być także wydana w celu zapewnienia dojazdu umożliwiającego wykonanie czynności.

2. Decyzję, o której mowa w ust. 1, wydaje się z urzędu albo na wniosek podmiotu zobowiązanego do wykonania czynności, o których mowa w ust. 1.

2a. Decyzji, o której mowa w ust. 1, nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.

3. Obowiązek udostępnienia nieruchomości może być ustanowiony na czas nie dłuższy niż 6 miesięcy. Przepis art. 124 ust. 1a i 4 stosuje się odpowiednio.

4. Za udostępnienie nieruchomości oraz szkody powstałe na skutek czynności, o których mowa w ust. 1, przysługuje odszkodowanie w wysokości uzgodnionej między właścicielem, użytkownikiem wieczystym lub osobą, której przysługują inne prawa rzeczowe do nieruchomości a podmiotem, któremu udostępniono nieruchomość. Jeżeli do takiego uzgodnienia nie dojdzie w terminie 30 dni, licząc od dnia, w którym upłynął termin udostępnienia nieruchomości, określony w decyzji, o której mowa w ust. 1, starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej wszczyna postępowanie w sprawie ustalenia odszkodowania.

5. Obowiązek udostępnienia nieruchomości, o którym mowa w ust. 1, podlega egzekucji administracyjnej.”.

Reguły przy odszkodowaniu za wywłaszczenie – art. 128 ust. 1-4 u.g.n.:

„1. Wywłaszczenie własności nieruchomości, użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego następuje za odszkodowaniem na rzecz osoby wywłaszczonej odpowiadającym wartości tych praw.

2. Jeżeli na wywłaszczanej nieruchomości lub prawie użytkowania wieczystego tej nieruchomości są ustanowione inne prawa rzeczowe, odszkodowanie zmniejsza się o kwotę równą wartości tych praw.

3. Jeżeli na wywłaszczanej nieruchomości, stanowiącej własność jednostki samorządu terytorialnego, jest ustanowione prawo użytkowania wieczystego, odszkodowanie zmniejsza się o kwotę równą wartości tego prawa.

4. Odszkodowanie przysługuje również za szkody powstałe wskutek zdarzeń, o których mowa w art. 120 i 124-126. Odszkodowanie powinno odpowiadać wartości poniesionych szkód. Jeżeli wskutek tych zdarzeń zmniejszy się wartość nieruchomości, odszkodowanie powiększa się o kwotę odpowiadającą temu zmniejszeniu.”.

Ciekawe tezy orzecznicze, które mają odniesienie do szeroko rozumianej tematyki związanej ze służebnością przesyłu

W tym rozdziale poruszymy kwestię tez orzeczniczych, które mogą okazać się niezwykle pomocne przy poznawaniu, rozumieniu i stosowaniu przepisów związanych ze służebnością przesyłu. To właśnie analiza orzecznictwa często dostarcza nam sporej ilości wiedzy praktycznej odnośnie tego, jak należy interpretować dane zagadnienie. Dlatego też warto jest cyklicznie przybliżać naszym Czytelnikom wybrane (najciekawsze w naszej ocenie) tezy orzecznicze, które mogą okazać się niezbędne np. w przypadku prowadzenia sporu z inwestorem, podwykonawcą, z właścicielem nieruchomości prywatnej, w przypadku prowadzenia polemiki z organem administracji publicznej etc.

Ratio legis (wyjaśnienie – sens przepisu, sens ustawy etc.) związania prawomocnym orzeczeniem sądu. Prawo przedsiębiorcy przesyłowego domagania się stwierdzenia nabycia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu albo służebności przesyłu w chwili poprzedzającej ustanowienie służebności przesyłu. Charakter prawny postanowienia stwierdzającego zasiedzenie służebności przesyłu (służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu) – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2019 r., sygn. akt: V CSK 181/18:

Teza nr 1 – „Postanowienie stwierdzające zasiedzenie służebności przesyłu (służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu), podobnie jak i zasiedzenie prawa własności rzeczy, ma charakter deklaratoryjny, albowiem jeżeli zajdą przesłanki przewidziane w art. 172 w zw. z art. 292 w zw. z art. 3054 k.c., a nie zajdą przesłanki negatywne, nabycie następuje ex lege. W związku z tym okoliczność, że doszło do ustanowienia służebności przesyłu w wyniku orzeczenia o charakterze konstytutywnym, sama w sobie nie skutkuje niemożnością stwierdzenia zasiedzenia tej służebności. Posiadacz służebności, podobnie jak i posiadacz nieruchomości, jest uprawniony do skorzystania z instytucji zasiedzenia, nawet jeżeli nie uświadamiałby sobie, że przysługuje mu określone prawo nabyte właśnie w drodze zasiedzenia. W normalnym toku sprawy nie można mówić o „kolizji” orzeczeń, albowiem rozstrzygnięcie w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia służebności może rozstrzygać kwestię prejudycjalną dla postanowienia o ustanowieniu służebności lub zarzut zasiedzenia służebności w sprawie o jej ustanowienie może stanowić podstawę rozstrzygnięcia, przy zachowaniu wyżej opisanych wymogów. Fakt ustanowienia służebności (a więc na przyszłość) nie wyłącza uprawnienia przedsiębiorcy przesyłowego do skorzystania z instytucji zasiedzenia, jeżeli nabył on prawo w tej drodze przed datą jej ustanowienia. W przeciwnym bowiem wypadku nie byłoby możliwości zgłoszenia zarzutu nabycia służebności przesyłu w drodze zasiedzenia, np. w sprawie o wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę przesyłowego bez tytułu prawnego za okres sprzed ustanowienia służebności.”.

Teza nr 2 – „Ustanowienie służebności przesyłu nie wyłącza możliwości wystąpienia przez przedsiębiorcę przesyłowego o stwierdzenie nabycia w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej swą treścią służebności przesyłu. Konstytutywne orzeczenie sądowe w przedmiocie ustanowienia służebności przesyłu nie niweczy zatem możliwości badania w innym postępowaniu sądowym wystąpienia ex lege faktu uprzedniego zasiedzenia służebności (czy to przesyłu, czy to gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu) dla tej samej infrastruktury i na tej samej nieruchomości.”.

Teza nr 3 – „Nie można pozbawić przedsiębiorcy przesyłowego możliwości domagania się stwierdzenia nabycia przez niego lub jego poprzednika prawnego służebności gruntowej o treści służebności przesyłu albo służebności przesyłu w chwili poprzedzającej ustanowienie służebności przesyłu przez sąd w sytuacji, gdy w postępowaniu o ustanowienie służebności przesyłu, wobec niepodniesienia zarzutu nabycia służebności przez zasiedzenie, spełnienie przesłanek zasiedzenia nie było przedmiotem rozpoznania.”.

Teza nr 4 – „Ratio legis art. 365 § 1 k.p.c. polega na tym, że gwarantuje on zachowanie spójności i logiki działania organów państwowych, zapobiegając funkcjonowaniu w obrocie prawnym rozstrzygnięć nie do pogodzenia w całym systemie sprawowania władzy.”.

Teza nr 5 – „Prawomocny wyrok, z punktu widzenia jego prejudycjalnego znaczenia w innej sprawie, swą mocą powoduje, że nie jest możliwe odmienne ocenienie i uregulowanie tego samego stosunku prawnego, w tych samych okolicznościach faktycznych i prawnych, między tymi samymi stronami. Powszechnie też przyjmuje się że związanie prawomocnym wyrokiem dotyczy zarówno faktu jego istnienia, jak i treści samego rozstrzygnięcia. W tym znaczeniu związanie nie dotyczy natomiast ustaleń faktycznych i prawnych zawartych w uzasadnieniu rozstrzygnięcia. Innymi słowy, moc wiążąca prawomocnego orzeczenia (art. 365 § 1 k.p.c.) zapadłego między tymi samymi stronami w nowej sprawie o innym przedmiocie polega na zakazie dokonywania ustaleń i ocen prawnych sprzecznych z osądzoną sprawą (art. 366 k.p.c.). Oznacza to, że istnieje m.in. nakaz przyjmowania, iż stan prawny kształtuje się tak, jak to wynika z sentencji prawomocnego orzeczenia, albowiem przedmiotem prawomocności materialnej jest jedynie ostateczny rezultat rozstrzygnięcia, a nie przesłanki, które do niego doprowadziły. Oznacza to, że sąd nie jest związany ani ustaleniami faktycznymi poczynionymi w innej sprawie, ani poglądami prawnymi wyrażonymi w uzasadnieniu zapadłego wyroku. Wynikający z art. 365 § 1 k.p.c. stan związania ograniczony jest bowiem, co do zasady, tylko do rozstrzygnięcia zawartego w sentencji orzeczenia i nie obejmuje jego motywów. Natomiast wypowiedzi sądu zawarte w uzasadnieniu orzeczenia mogą służyć do wyjaśnienia zakresu mocy wiążącej sentencji.”.

Teza nr 6 – „Ustanowienie służebności przesyłu nie wyłącza możliwości wystąpienia przez przedsiębiorcę przesyłowego o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu. W sytuacji gdy nieruchomość, na której przedsiębiorca wykonuje posiadanie nieruchomości, oddana została w użytkowanie wieczyste, przedsiębiorca nabywa przez zasiedzenie służebność obciążającą nieruchomość, nie zaś użytkowanie wieczyste.”.

Korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu w dobrej wierze a uprawnienie właściciela nieruchomości do wynagrodzenia. Sposób rozumienia pojęcia wynagrodzenia na gruncie k.c. Kryteria ustalania wysokości wynagrodzenia za obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu. Wymóg indywidualizowania wynagrodzenia za obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2013 r., sygn. akt: IV CSK 317/12:

Teza nr 1 – „Korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, nawet realizowane w dobrej wierze, nie wyłącza – o ile nie uczynią tego strony – uprawnienia właściciela do żądania wynagrodzenia. Posiadanie w zakresie służebności nie jest posiadaniem samoistnym, lecz zależnym, oceniane musi być zatem według reguł dotyczących prawa, któremu ten stan faktyczny odpowiada (art. 230 k.c.).”.

Teza nr 2 – „Kontekst, w jakim ustawodawca odwołuje się do pojęcia „wynagrodzenie” wskazuje na to, że w pierwszej kolejności ma ono odpowiadać wartości świadczenia spełnionego na rzecz strony obowiązanej do jego zapłaty lub korzyści, którą obowiązany uzyskał w związku ze świadczeniem spełnionym wzajemnie, co nie oznacza, że nie może ono odpowiadać wysokości uszczerbku w majątku uprawnionej osoby, o ile tylko powstaje on w związku z sytuacją rodzącą obowiązek zapłaty. Niezapłacenie wynagrodzenia w tych relacjach, w których zasadnie go zażądano prowadzi do zachwiania równowagi ekonomicznej między stronami, gdyż ten, kto nie zapłacił wynagrodzenia za spełnione na jego rzecz świadczenie lub prawo, z którego skorzystał, uzyskuje korzyść kosztem majątku uprawnionego do wynagrodzenia.”.

Teza nr 3 – „Jeśli wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu nie rozważa się z perspektywy korzyści czerpanych z wykorzystania cudzej nieruchomości przez przedsiębiorcę, który sprzedaje energię lub świadczy inne usługi przy jej wykorzystaniu w większym lub mniejszym rozmiarze, to pozostaje ocenić je z perspektywy interesów ekonomicznych właściciela nieruchomości obciążonej. Płatne jednorazowo wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści, których właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem. Powinno ono też pokryć wszystkie niedogodności, jakie w przyszłości dotkną właściciela obciążonej nieruchomości w związku z ustanowieniem służebności.”.

Teza nr 4 – „Wynagrodzenie za obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu musi być indywidualizowane, stosownie do doniosłych dla jego określenia okoliczności konkretnego przypadku. Brak jest podstaw do twierdzenia, że wynagrodzenie to nie może być obliczone na podstawie różnicy między wartością nieruchomości bez obciążenia oraz wartością tej samej nieruchomości z obciążeniem spowodowanym ustanowieniem określonej służebności. Nie ma żadnych przeszkód, by wynagrodzenie za ustanowioną służebność, zarówno ustalone przez strony umownie, jaki i określone orzeczeniem sądu, kompensowało właścicielowi ten uszczerbek w jego majątku, który jest konsekwencją obniżenia się wartości nieruchomości, jako składnika jego majątku w związku z jej obciążeniem służebnością.”.

Służebność przesyłu, uregulowana w art. 305(1)-305(4) k.c. a służebność gruntowa o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Przerwanie biegu zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej treścią służebności przesyłu – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2013 r., sygn. akt: IV CSK 30/13:

Teza nr 1 – „Należy wyraźnie odróżnić od siebie te dwie instytucje prawne – służebności przesyłu, uregulowanej aktualnie w art. 3051-3054 k.c. oraz służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Oba prawa posiadają wprawdzie podobną treść oraz pełnią te same funkcje, nie oznacza to jednak, by można było je utożsamiać.”.

Teza nr 2 – „Wytoczenie przez uczestnika, po bezowocnych propozycjach z jego strony, kierowanych do przedsiębiorcy przesyłowego, pozwu o zapłatę wynagrodzenia oraz „czynszu dzierżawnego” na przyszłość, należy uznać za czynność, za pomocą której uczestnik, jeszcze przed upływem okresu zasiedzenia służebności, zamanifestował swoją wolę ukształtowania między stronami stosunku prawnego, dotyczącego zasad korzystania przez wnioskodawcę z jego gruntu. Wniesienie pozwu uznać więc należy za czynność przerywającą zasiedzenie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, biegnące na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego przeciwko właścicielowi gruntu.”.

Teza nr 3 – „Wniesienie przez właściciela nieruchomości pozwu o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z niej bez tytułu prawnego przez Skarb Państwa lub przedsiębiorcę przesyłowego w zakresie niezbędnym do eksploatacji urządzeń przesyłowych przerywa bieg terminu zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu.”.

Istota służebności przesyłu. Ustalanie zakresu pojęć „korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej” oraz „zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń” w kontekście służebności przesyłu. Ustalanie wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2021 r., sygn. akt: IV CSKP 35/21:

Teza nr 1 – „Użyte w art. 305¹ k.c. pojęcia „korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej” oraz „zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń”, jakkolwiek mają charakter normatywny, są tak ogólne, że w każdym wypadku wymagają wypełnienia przez sądy indywidualną treścią, uwzględniającą jej tzw. czynny charakter. Niemniej nie ulega wątpliwości, że zwroty te wyznaczają zakres przedmiotowy obciążeń, obejmujący nie tylko rodzaj i rozmiar uprawnień przedsiębiorcy, ale i powinność oznaczenia terenu, na którym będą one realizowane. Uszczegółowienie powinno być odpowiednie dla specyfiki przedsiębiorstwa, rodzaju i umiejscowienia urządzeń przesyłowych, obecnego sposobu ich wykorzystywania, działań przyszłych mieszczących się w granicach prawidłowego gospodarowania oraz przewidywalnych potrzeb. Celowe jest zwłaszcza wskazanie, że obciążenie obejmuje dostęp, korzystanie poprzez bieżącą eksploatację, dokonywanie kontroli, przeglądów, konserwacji, modernizacji, remontów, usuwanie awarii, wymiany urządzeń posadowionych na danej nieruchomości w zakresie niezbędnym dla zapewnienia prawidłowego i niezakłóconego działania sieci przesyłowej przedsiębiorstwa. Natomiast z oczywistych względów, co wymaga podkreślenia, a co pomijają skarżący kwestionując zakres terytorialny ustanowionej służebności, nie mieszczą się w nich zdarzenia nadzwyczajne wynikające z siły wyższej lub konieczności odwrócenia grożącego niebezpieczeństwa. Uprawnienia przedsiębiorcy do naruszenia prawa własności i odpowiednio obowiązki znoszenia ich przez właściciela będą bowiem wówczas wprost oparte na przepisach ustawowych (art. 140, art. 142 k.c.).”.

Teza nr 2 – „Istotą służebności przesyłu (art. 305¹ k.c.) jest korzystanie z cudzego gruntu w zakresie umożliwiającym eksploatację przechodzących przez ten grunt urządzeń służących do przesyłania pary, gazu, wody czy energii elektrycznej.”.

Teza nr 3 – „Odpowiednie wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno być ustalone proporcjonalnie do stopnia ingerencji w treść prawa własności, uwzględniać wartość nieruchomości i w takim kontekście mieć na względzie szkodę właściciela z uszczuplenia prawa własności. Przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia wskazówką powinien być także sposób wykorzystania pozostałej części obciążonej służebnością przesyłu nieruchomości. Brak w art. 3052 k.c. kryteriów określających rozmiar odpowiedniego wynagrodzenia oznacza, że ustawodawca pozostawił sądowi swobodę polegającą na indywidualizacji ocen w tym zakresie, dokonywanych w ramach swobody jurysdykcyjnej na podstawie określonego stanu faktycznego, które mogą też wynikać z ogólnych reguł porządku prawnego.”.

Moc wiążąca prawomocności materialnej. Konsekwencje uprawomocnienia się wyroku w kontekście materiału faktycznego sprawy. Nabycie prawa podmiotowego przez zasiedzenie. Zarzut nabycia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu albo służebności przesyłu w drodze zasiedzenia w chwili poprzedzającej ustanowienie służebności orzeczeniem sądu w sprawie o wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę przesyłowego bez tytułu prawnego – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2019 r., sygn. akt: V CSK 180/18:

Teza nr 1 – „ostanowienie sądu o ustanowieniu służebności, mające charakter konstytutywny, kreuje to prawo wiążąco na przyszłość. Oznacza to, że ustanowienie służebności nie wyłącza możliwości zgłoszenia przez przedsiębiorstwo przesyłowe żądania stwierdzenia nabycia przez niego lub jego poprzednika prawnego służebności gruntowej o treści służebności przesyłu albo służebności przesyłu przez zasiedzenie z chwilą poprzedzającą ustanowienie tego prawa, jeżeli w postępowaniu o ustanowienie go nie doszło do rozpoznania zarzutu zasiedzenia. Stwierdzenie deklaratoryjne skutku nabycia służebności przez zasiedzenie, podobnie jak rozpoznanie zarzutu, nie może doprowadzić do podważenia prawomocnego, stanowiącego orzeczenia o ustanowieniu tego prawa za wynagrodzeniem. Podkreślenia wymaga, że wykazanie przez przedsiębiorcę przesyłowego nabycia służebności przez zasiedzenie niejednokrotnie może napotykać na trudności, wynikające z wieloletnich różnorakich zaniedbań w stosunkach związanych z zakładaniem i eksploatowaniem urządzeń przesyłowych, co nie może pozostawać bez znaczenia dla możliwości zgłoszenia zarzutu zasiedzenia służebności oraz pozbawiać go uprawnienia do stwierdzenia nabycia tego prawa.”.

Teza nr 2 – „Zasiedzenie jest sposobem nabycia prawa własności lub ograniczonego prawa rzeczowego przez nieuprawnionego posiadacza na skutek długotrwałego posiadania (art. 172 § 1, art. 292 k.c.). Do przesłanek tego nabycia należą: samoistne posiadanie i upływ czasu. Skutek nabycia prawa podmiotowego przez zasiedzenie następuje ex lege, ma charakter pierwotny, nie wymaga orzeczenia sądu. Jeżeli dojdzie do rozpoznania wniosku o stwierdzenie nabycia własności lub służebności gruntowej przez zasiedzenie, to orzeczenie sądu ma charakter deklaratoryjny. Istnieje także możliwość powoływania się na powstanie tego skutku i zbadania jego wystąpienia przez sąd w toku postępowania sądowego, w sytuacji, gdy rzutuje on na rozstrzygnięcie o żądaniu pozwu lub wniosku zgłoszonym w tym postępowaniu. Rozstrzygnięcie sądu w tym zakresie nie jest objęte sentencją orzeczenia, nie korzysta ono z mocy wiążącej w stosunku do innych postępowań sądowych, a zatem może być kwestionowane w tych, jak i dalszych postępowaniach. Taka sama sytuacja zachodzi, jeżeli sąd nie uwzględni zarzutu nabycia prawa przez zasiedzenie.”.

Teza nr 3 – „Przedsiębiorca przesyłowy może zgłosić zarzut nabycia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu albo służebności przesyłu w drodze zasiedzenia w chwili poprzedzającej ustanowienie służebności orzeczeniem sądu w sprawie o wynagrodzenie za korzystanie z jego nieruchomości przez przedsiębiorcę przesyłowego bez tytułu prawnego, w tym za okres do wydania postanowienia ustanawiającego służebność. Zarzut taki nie może być skierowany na podważenie prawomocnego orzeczenia sądu o ustanowieniu służebności. Nie można pozbawić przedsiębiorcy przesyłowego możliwości domagania się stwierdzenia nabycia przez niego lub jego poprzednika prawnego służebności gruntowej o treści służebności przesyłu albo służebności przesyłu w chwili poprzedzającej ustanowienie służebności przesyłu przez sąd w sytuacji, gdy w tamtym postępowaniu sądowym, wobec niepodniesienia zarzutu nabycia służebności przez zasiedzenie, spełnienie przesłanek zasiedzenia nie było przedmiotem rozpoznania. Nie przeprowadzono także żadnego postępowania dowodowego mającego na celu ustalenie istotnych dla rozpoznania zarzutu faktów. Podstawa faktyczna postanowienia ustanawiającego służebność nie obejmowała zatem okoliczności istotnych z punktu widzenia przedmiotu tego zarzutu.”.

Decyzja wydana na podstawie art. 35 ustawy z 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości jako tytuł prawny dla przedsiębiorcy przesyłowego do stałego korzystania z nieruchomości. Ocena rzeczywistego zakresu przedmiotowego decyzji, wydanej na podstawie art. 35 ustawy z 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. Zasiedzenie służebności przesyłu, lub służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu – wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 stycznia 2019 r., sygn. akt: V ACa 1580/17:

Teza nr 1 – „Przesłanką zasiedzenia służebności przesyłu, lub służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu jest posiadanie cudzej nieruchomości o treści tego ograniczonego prawa rzeczowego, a nie posiadanie, czy nawet prawo własności samego urządzenia przesyłowego. Sam przepływ energii przez urządzenie, z czym należy wiązać oddanie sieci do użytku, to zdarzenie nie mające już bezpośredniego wpływu na objęcie w posiadanie cudzej nieruchomości w zakresie służebności. Innymi słowy objęcie w posiadanie służebności gruntowej, odpowiadającej obecnie służebności przesyłu, następuje najczęściej w chwili wejścia na cudzy grunt w celu budowy trwałego i widocznego urządzenia, np. wejście na grunt w celu budowy urządzeń sieci energetycznej.”.

Teza nr 2 – „Kwalifikując skutki prawne decyzji administracyjnej, wydanej z powołaniem się na art. 35 ustawy z 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, z punktu widzenia uprawnień przedsiębiorcy przesyłowego, trzeba stwierdzić, że w razie nieoznaczenia w niej nieruchomości, przez które ma przebiegać urządzenie wymienione w art. 49 § 1 k.c. oraz zakresu, w jakim przedsiębiorca może korzystać z tej nieruchomości, decyzja taka nie stanowi dla przedsiębiorcy skutecznego tytułu prawnego. pozwalającego na korzystanie z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu.”.

Teza nr 3 – „Decyzja wydana na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, uznawana jest w orzecznictwie za akt trwale, w sposób nieograniczony upływem czasu, ograniczający prawo własności, którego skutkami objęta jest nie tylko osoba, która była właścicielem nieruchomości w chwili prowadzenia postępowania administracyjnego zakończonego wydaniem decyzji, lecz każdy kolejny właściciel. Na wynikające z tego aktu uprawnienia może powoływać się nie tylko przedsiębiorca, który instalował urządzenia przesyłowe, lecz także każdy kolejny, który uzyskał tytuł do tych urządzeń i jest odpowiedzialny za ich utrzymanie i eksploatację. Jednak ze względu na wywłaszczeniowy charakter decyzji wydawanej na podstawie art. 35 ust. 1 u.z.t.w.n. powinna ona od strony przedmiotowej wskazywać nieruchomość, której dotyczy, a stroną postępowania administracyjnego, którego przedmiotem było wydanie decyzji, powinien być właściciel (użytkownik wieczysty); strona postępowania powinna być również wskazana w decyzji.”.

Teza nr 4 – „Ocena rzeczywistego zakresu przedmiotowego decyzji, wydanej na podstawie art. 35 ustawy z 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, musi uwzględniać aktualne standardy dotyczące postępowań wywłaszczeniowych i nie można odwoływać się do realiów działania administracji rządowej w ubiegłym wieku.”.

Zasiedzenie służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu, jak i służebności przesyłu nie dotyczy całej nieruchomości właściciela – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2017 r., sygn. akt: II CSK 344/16:

Teza nr 1 – „Zasiedzenie zarówno służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu, jak i służebności przesyłu nie dotyczy całej nieruchomości właściciela, ale jej części zajętej przez wybudowane urządzenia oraz niezbędnej do ich eksploatowania. Ustanowienie służebności przesyłu wymaga określenia terytorialnego zakresu tego prawa przez oznaczenie pasa gruntu umożliwiającego właściwe korzystanie z urządzeń będących własnością przedsiębiorstwa przesyłowego. Chodzi o uprawnienie polegające na określonym prawie wstępu, używania i korzystania li tylko z tego pasa gruntu.”.

Zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu oraz służebności przesyłu – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2021 r., sygn. akt: V CSKP 134/21:

Teza nr 1 – „Służebność gruntowa i służebność przesyłu są prawami na rzeczy cudzej. Z istoty konstrukcji zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu oraz służebności przesyłu wynika niedopuszczalność połączenia po stronie zasiadującego w odniesieniu do nieruchomości obciążonej przymiotu jej właściciela i posiadacza w zakresie odpowiadającym treści służebności. W sytuacji, gdy Skarb Państwa był właścicielem nieruchomości i urządzeń przesyłowych nie mogło być mowy o powstaniu prawa na rzeczy cudzej, a mogło to mieć miejsce dopiero wtedy, gdy doszło do rozdzielenia własności urządzeń przesyłowych i własności nieruchomości. Dopiero w dacie rozdzielenia prawa własności nieruchomości od prawa własności urządzeń przesyłowych mógł rozpocząć się bieg zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu i, co należy dodać, ta data byłaby istotna dla oceny dobrej bądź złej wiary posiadacza zależnego.”.

Sprecyzowanie ograniczenia w korzystaniu z nieruchomości poprzez ustanowienie pasa technologicznego związanego z posadowionymi na nieruchomości przewodami i urządzeniami elektrycznymi. Ograniczenie w korzystaniu z nieruchomości a służebność przesyłu – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 października 2020 r., sygn. akt: I OSK 1062/20:

Teza nr 1 – „Przepis art. 124 ust. 1 u.g.n. powinien być interpretowany w ten oto sposób, że skoro ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości polega na udzieleniu zezwolenia na założenie i przeprowadzenie przewodów i urządzeń służących do przesyłu energii elektrycznej, to możliwe jest sprecyzowanie tego ograniczenia w decyzji przez ustanowienie pasa technologicznego związanego z posadowionymi na nieruchomości przewodami i urządzeniami elektrycznymi. Bowiem posadowienie lub przeprowadzenie ich na nieruchomości powoduje konieczność ograniczenia w sposobie korzystania z tej nieruchomości nie tylko przez zajęcie części tej nieruchomości przez przewody i urządzenia elektryczne, ale również ograniczenie możliwości użytkowania tej nieruchomości na określonym pasie terenu, wzdłuż założonych przewodów elektroenergetycznych, na przykład przez zakaz zabudowy tego terenu lub zakaz nasadzeń przekraczających określoną wysokość.”.

Teza nr 2 – „Trwały administracyjny tytuł prawny do nieruchomości, jaki powstaje na podstawie decyzji wydanej na podstawie art. 124 ust. 1 u.g.n. i służebność przesyłu ustanawiana na podstawie art. 3051 k.c., to dwa różne tytuły prawne, z których przedsiębiorca może korzystać według swego wyboru, przy czym uzyskanie jednego z nich, w zasadzie wyklucza potrzebę uzyskania drugiego.”.

Zasiedzenie służebności przesyłu przed jej wprowadzeniem do k.c. – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2018 r., sygn. akt: II CSK 89/18 (uwaga na kontrowersje związane ze stanowiskiem przedstawionym w kolejnym rozdziale):

„Nabycie w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego było możliwe także przed wprowadzeniem do Kodeksu cywilnego instytucji służebności przesyłu.”.

Uwaga na ważne stanowisko zaprezentowane przez Sąd Najwyższy w odniesieniu do instytucji służebności przesyłu – czy czeka nas rewolucja w tej materii?

Warto jest przywołać ciekawe (aktualne) stanowisko, które zostało zaprezentowane przez skład orzekający Sądu Najwyższego. Cytując stanowisko zaprezentowane na oficjalnej stronie Sądu Najwyższego należy wskazać, że – przed wprowadzeniem do Kodeksu cywilnego służebności przesyłu nie mogło biec zasiedzenie prawa odpowiadającego treściowo tej służebności. Dotyczy to postanowienia z 24 lutego 2023 r., sygn. akt: ​III CZP 108/22, w którym Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały rozstrzygającej zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w Lublinie, które dotyczyło przerwania biegu zasiedzenia służebności przez przysądzenie własności w toku postępowania egzekucyjnego z nieruchomości.

„Przedstawione zagadnienie opierało się na założeniu, zgodnie z którym do okresu posiadania niezbędnego do zasiedzenia służebności przesyłu, która do Kodeksu cywilnego została wprowadzona 3 sierpnia 2008 r., można doliczyć wcześniejszy okres posiadania tzw. służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Założenie to Sąd Najwyższy uznał za chybione, co sprawiło, że rozstrzygnięcie przedstawionego zagadnienia prawnego okazało się bez znaczenia dla sprawy, i skutkowało odmową podjęcia uchwały.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z 24 lutego 2023 r. zdecydował się na odejście od dominującej dotychczas linii orzeczniczej, uznając ją za sprzeczną z podstawowymi zasadami prawa rzeczowego, a także za wywołującą poważne wątpliwości co do zgodności z Konstytucją, a w szczególności z zasadą demokratycznego państwa prawnego, regułami ochrony własności i przesłankami dopuszczalności wywłaszczenia. Przyjęcie, że przed 3 sierpnia 2008 r. mogła istnieć w systemie prawnym służebność „o treści odpowiadającej służebności przesyłu”, pozostawało w sprzeczności z zasadą zamkniętego katalogu praw rzeczowych, a służebności takiej nie można było uznać za służebność gruntową, gdyż w orzecznictwie nie zakładano, aby musiała ona być związana z jakąkolwiek nieruchomością władnącą.

Sąd Najwyższy uznał również, że przyjęcie istnienia w stanie prawnym obowiązującym przed 3 sierpnia 2008 r. służebności „o treści odpowiadającej służebności przesyłu” oraz doliczenie czasu posiadania takiej służebności do czasu niezbędnego do zasiedzenia służebności przesyłu narusza zakaz działania prawa wstecz. Naruszenie takie może mieć rażąco niekorzystne skutki dla właścicieli nieruchomości, gdyż często urządzenia przesyłowe zostały wybudowane na wiele lat przed przyjęciem zakwestionowanej wykładni i należałoby uznać, że minął już termin zasiedzenia, bez umożliwienia właścicielom podjęcia odpowiednich kroków prawnych.

Sąd Najwyższy odnotował, że do Trybunału Konstytucyjnego jeszcze w 2016 r. zostały skierowane pytania prawne, których celem jest rozstrzygnięcie co do zgodności z Konstytucją przepisów prawa rzeczowego rozumianych zgodnie z wykładnią dominującą dotychczas, a odrzuconą w postanowieniu z 24 lutego 2023 r. Nie negując wyłącznego uprawnienia Trybunału Konstytucyjnego do stwierdzania niekonstytucyjności ustaw, Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że skierowanie wskazanych pytań nie zwalnia sądów od dokonywania takiej interpretacji obowiązujących przepisów, aby jej rezultaty pozostawały w zgodności z zasadami wynikającymi z Konstytucji.”.

Bezpieczny link do pełnej treści przedmiotowego postanowienia: https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia3/iii%20czp%20108-22.pdf

Zachęcamy do polemiki na powyższy temat. Szczególnie, że przywołane w toku całej publikacji orzecznictwo stoi w opozycji do tej aktualnej tezy, którą prezentuje postanowienie z dnia 24 lutego 2023 r., sygn. akt: ​III CZP 108/22. Chętnie poznamy zdanie naszych Czytelników na ten i inne tematy.

Zachęcamy również do aktywności – zadawania pytań, podnoszenia pod wątpliwość pewnych kwestii związanych ze służebnościami przesyłu. Pamiętajmy, że każdy przypadek jest inny i warto jest wymieniać się doświadczeniami, poglądami, pomysłami i dobrymi radami w celu skutecznego i sprawnego rozwiązywania problemów – szczególnie natury prawnej w odniesieniu do tak bliskiej nam branży energetycznej.

Podsumowanie

Jak widzimy zagadnienie służebności przesyłu może i faktycznie budzi uzasadnione wątpliwości interpretacyjne. Dlatego zachęcamy do analizy orzecznictwa, zagłębiania się w tematykę służebności przesyłu w kontekście rozwiązań, które mogą mieć szczególne znaczenie dla szeroko rozumianej branży energetycznej w naszym kraju.