Odwołano Dyrektora Narodowego Centrum Badań Jądrowych
Decyzja Ministerstwa Przemysłu o odwołaniu prof. Krzysztofa Kurka z funkcji dyrektora Narodowego Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) wywołała szerokie dyskusje w środowisku naukowym i przemysłowym. Głównym powodem tej zmiany jest opóźnienie w uzyskaniu nowej licencji na eksploatację reaktora badawczego MARIA, co skutkowało koniecznością wstrzymania jego pracy od 1 kwietnia br.
Znaczenie reaktora MARIA dla Polski i świata
Reaktor jądrowy MARIA to jedyny działający reaktor jądrowy w Polsce. Jego moc wynosi 30 MW. Budowa rozpoczęła się w czerwcu 1970 roku, a do użytku został oddany w grudniu 1974 roku w ówczesnym Instytucie Badań Jądrowych (IBJ).
Instalacja jest położona w Otwocku-Święrku i odgrywa ważną rolę w globalnej produkcji radioizotopów, w tym molibdenu-99, stosowanego w diagnostyce onkologicznej. Polska jednostka odpowiada za 10% światowej produkcji tego pierwiastka. Ponadto wykorzystuje się go przy:
- badaniach nad właściwościami i technologiami materiałowymi,
- neutronowym domieszkowaniu materiałów półprzewodnikowych,
- modyfikacji materiałów przy użyciu neutronów,
- eksperymentach fizycznych i neutronograficznych,
- wykorzystywaniu wiązek neutronów w medycynie,
- szkoleniach z zakresu fizyki jądrowej i technologii reaktorowej.
Źródło: https://www.ncbj.gov.pl/
Wraz z końcem marca 2025 roku wygasło dotychczasowe zezwolenie Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki (PAA) na eksploatację reaktora. Wniosek o przedłużenie licencji został złożony przez NCBJ w sierpniu 2024 roku, ale do momentu wygaśnięcia poprzedniego pozwolenia nowa decyzja nie została wydana. Powodem tego mogły być bardziej rygorystyczne wymogi prawne oraz konieczność dostosowania reaktora do nowych regulacji bez jasno określonych wytycznych dla reaktorów badawczych.
Przerwa w pracy MARII pokrywa się z cykliczną przerwą techniczną, w ramach której prowadzone są prace modernizacyjne. Jeśli nowa licencja zostanie uzyskana przed wyznaczonym terminem, nie wpłynie to negatywnie na produkcję radiofarmaceutyków. W przeciwnym wypadku może dojść do zakłóceń w dostawach.
Czy zawinił NCBJ, czy system?
Spóźnienie w uzyskaniu nowej licencji budzi pytania o przyczyny tego opóźnienia. Prof. Kurek zwracał uwagę, że proces uzyskiwania zezwoleń w Polsce stał się bardziej skomplikowany, a przepisy dotyczące reaktorów badawczych pozostają niejednoznaczne. Jednym z podstawowych elementów sporu między NCBJ a PAA są strefy bezpieczeństwa, które muszą być określone na potrzeby licencji. Mimo że analiza NCBJ wskazuje, iż zagrożenie nie wykracza poza teren instytutu, regulator domaga się dodatkowych badań.
Przyszłość NCBJ i reaktora MARIA
Ministerstwo Przemysłu zapowiedziało konkurs na nowego dyrektora, który będzie odpowiedzialny za usprawnienie funkcjonowania NCBJ oraz zapewnienie stabilności pracy reaktora. Oczekuje się, że nowa osoba na tym stanowisku wprowadzi plan działalności, który uwzględni strategiczną rolę MARII w polskiej energetyce jądrowej.
Jak czytamy w komunikacie: „Ministerstwo Przemysłu będzie oczekiwać od nowego dyrektora, który zostanie wyłoniony w drodze konkursu, przedstawienia planu działalności NCBJ jako ośrodka badawczego wspierającego wdrożenie energetyki jądrowej w Polsce, ze szczególną rolą reaktora badawczego, a następnie wdrożenia go w życie”.
Źródło: Ministerstwo Przemysłu