Jakie są zalecenia Komisji UE w sprawie zwrotu zużytych sprzętów elektronicznych? Komentarz.

Opublikowany: Szacowany czas czytania: 9 minut
zużyty sprzęt elektroniczny

Eksperckim okiem

Magdalena Pasik, Inżynierka Gospodarki Wodnej oraz Inżynierka Środowiska

Współczesna konsumpcja sprzętu elektronicznego nieuchronnie prowadzi do wzrostu ilości zużytych odpadów elektrycznych i elektronicznych (WEEE), stawiając przed społeczeństwem i środowiskiem szereg wyzwań. W odpowiedzi na ten problem Komisja Europejska przyjęła szereg zaleceń dotyczących zwrotu zużytego sprzętu elektronicznego, mających na celu skuteczne zarządzanie tym strumieniem odpadów oraz minimalizację negatywnego wpływu na zdrowie publiczne i środowisko.

W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej zaleceniom Komisji UE dotyczącym zwrotu zużytych sprzętów elektronicznych, analizując ich cele, zakres oraz potencjalne korzyści dla społeczeństwa i gospodarki. Odkryjmy, w jaki sposób te zalecenia wpisują się w szerszy kontekst gospodarki o obiegu zamkniętym oraz jakie działania są zalecane w celu skutecznego przetwarzania i recyklingu WEEE. Przyjrzymy się również wyzwaniom, jakie mogą wystąpić w procesie implementacji tych zaleceń na poziomie krajowym i jakie innowacyjne podejścia mogą przyczynić się do zrównoważonego zarządzania odpadami elektronicznymi.

Zwrot zużytych sprzętów elektronicznych – kontekst

Dyrektywa 2012/19/UE stanowi ramy prawne dotyczące odpowiedzialnego i zrównoważonego pozbywania się zużytych urządzeń elektronicznych w Unii Europejskiej. Jej główne cele koncentrują się na ochronie środowiska, zdrowia ludzkiego oraz racjonalnym i ostrożnym gospodarowaniu zasobami naturalnymi.

Wprowadzona w 2003 roku, dyrektywa obejmuje szeroki zakres produktów elektronicznych, a jej istotnym celem jest regulacja postępowania z odpadami elektrycznymi i elektronicznymi (WEEE). W 2012 dokonano aktualizacji tej dyrektywy, rozszerzając jej zakres o liczne produkty związane z materiałami eksploatacyjnymi, które zawierają obwody elektryczne.

Nowe przepisy nakładają dodatkowe obowiązki na producentów sprzętu elektrycznego i elektronicznego, zmierzając do zwiększenia odpowiedzialności branży za cykl życia swoich produktów. Wprowadzone zmiany mają służyć ochronie środowiska poprzez skuteczne zarządzanie odpadami, ochronę zdrowia ludzkiego przed szkodliwymi substancjami zawartymi w elektronicznych odpadach oraz racjonalne wykorzystywanie zasobów naturalnych poprzez promowanie recyklingu i odzyskiwania surowców.

Tym samym, dyrektywa stanowi krok w kierunku zrównoważonego rozwoju, zachęcając do podejmowania świadomych działań w celu ograniczenia negatywnego wpływu WEEE na środowisko i społeczeństwo. Odpowiedzialność producentów za cały cykl życia produktów elektronicznych od produkcji do utylizacji ma wspierać cele ochrony środowiska, zdrowia publicznego i efektywnego gospodarowania zasobami.

W dniu 7 lutego 2023 roku Komisja Europejska przedstawiła wniosek dotyczący ukierunkowanej zmiany w dyrektywie dotyczącej zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (WEEE). Wniosek ten jest reakcją na rosnący problem związany z ilością zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego w Unii Europejskiej, obejmującego różnorodne urządzenia, od komputerów po lodówki i telefony komórkowe. Wraz z każdym rokiem notuje się dynamiczny wzrost ilości tego rodzaju odpadów, co stawia je w kategorii jednego z najszybciej rosnących źródeł odpadów na terenie UE.

W powiązaniu z niniejszą dyrektywą wydano 6 października 2023 r., zalecenia w sprawie poprawy stopy zwrotu używanych i zużytych telefonów komórkowych, tabletów i laptopów.

Dlaczego te zalecenia są ważne?

Zalecenie Komisji Europejskiej, dotyczące de facto problematyki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego w Unii Europejskiej, wskazuje się na rosnący strumień odpadów tego typu, generujący zagrożenie zarówno dla zdrowia jak i środowiska. Dlatego niezbędne jest wspólne działanie wszystkich Państw Członkowskich dla rozwiązania tego problemu.

Cykl życia drobnej elektroniki

Drobna elektronika użytkowa, taka jak telefony komórkowe, tablety i laptopy, jest niezwykle cenna dla gospodarki o obiegu zamkniętym ze względu na zawartość różnorodnych materiałów, w tym istotnych surowców krytycznych. Skuteczne zarządzanie odpadami w tym obszarze, obejmujące modelowanie obiegu zamkniętego, takie jak ponowne używanie, naprawa czy regeneracja urządzeń, oraz recykling cennych surowców krytycznych w nich zawartych, przyczynia się do minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów. Działania te sprzyjają ponownemu wprowadzaniu produktów, komponentów i surowców wtórnych do gospodarki, co jest kluczowe dla oszczędności zasobów, redukcji emisji oraz eliminacji zanieczyszczeń.

Wdrażanie zasad obiegu zamkniętego w całym cyklu życia drobnej elektroniki użytkowej, zwłaszcza poprzez wydłużenie okresu zdatności do użytku i promowanie ponownego użytkowania, może generować znaczące korzyści ekonomiczne, środowiskowe i społeczne. Przede wszystkim wpływa to na ograniczenie skutków negatywnych związanych z produkcją, takich jak zanieczyszczenia powietrza i emisje gazów cieplarnianych oraz społeczne konsekwencje wydobycia surowców krytycznych, takie jak naruszanie praw człowieka czy konflikty społeczne.

Zużyte sprzęty elektroniczne a recykling

Skupienie się na recyklingu i odzyskiwaniu surowców krytycznych z drobnej elektroniki użytkowej staje się szczególnie ważne w kontekście rosnącego globalnego popytu na te surowce, a także potrzeby uniezależnienia się Unii Europejskiej od importu surowców krytycznych. Efektywne systemy zwrotu, zachęcające konsumentów do zwracania używanych lub nieużywanych urządzeń, odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu rentownego odzyskiwania komponentów i materiałów z elektroniki.

Wpisanie w Europejski Zielony Ład

W kontekście europejskich inicjatyw, takich jak Europejski Zielony Ład czy Plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym, podkreśla się konieczność usprawnienia systemów zwrotu, a także zwiększenia zbierania i przetwarzania odpadów elektrycznych i elektronicznych (WEEE). Te działania mają na celu nie tylko promowanie oszczędności zasobów, lecz również eliminację zanieczyszczeń i osiągnięcie celów Unii Europejskiej dotyczących efektywnego gospodarowania surowcami krytycznymi.

Wprowadzone regulacje dotyczące efektywności energetycznej smartfonów i urządzeń elektronicznych mają na celu ułatwienie napraw i recyklingu. Mimo postępów od czasu wprowadzenia pierwszych dyrektyw dotyczących zużytej elektroniki, poziomy przygotowania do ponownego użycia i recyklingu nadal pozostają niskie. Brak świadomości możliwości zwrotu oraz obawy dotyczące prywatności danych utrudniają proces. W związku z tym

Jakie środki proponuje Komisja, by poprawić skuteczność systemów zwrotu?

Kluczowym elementem zaleceń Komisji Europejskiej jest zachęcanie Państw Członkowskich do wprowadzenia różnorodnych instrumentów finansowych wspierających systemy zwrotu elektroniki, szczególnie telefonów komórkowych, tabletów i laptopów.

Zachęta

Po pierwsze, Komisja sugeruje, że Państwa Członkowskie powinny udzielać specjalnych dotacji podmiotom zarządzającym systemami zwrotu, zwłaszcza organizacjom odpowiedzialności producenta. Wspomniane zachęty finansowe mogą przyjmować formę rabatów, bonów lub wypłat pieniężnych. Ich celem jest skoncentrowanie się na dwóch głównych kategoriach elektroniki użytkowej: niesprawnej, zużytej elektronice, która ma zostać poddana recyklingowi, oraz sprawnej elektronice, którą konsumenci mogą odsprzedać, ponownie używać, naprawiać lub odnawiać.

Komisja podkreśla również potrzebę badania możliwości wprowadzenia systemu zwrotu kaucji zarówno dla sprawnej, jak i niesprawnej elektroniki użytkowej. Koncepcja ta ma na celu stworzenie dodatkowego bodźca do odpowiedzialnego postępowania z elektroniką poprzez zwrot kaucji za zwrócone urządzenia.

Edukacja

W kontekście edukacji konsumentów państwa członkowskie zachęca się do opracowywania narzędzi umożliwiających konsumentom obliczanie wartości ich używanej elektroniki w celu potencjalnego odkupienia przez podmioty zarządzające systemami zwrotu. Wskazuje się również na konieczność podnoszenia świadomości konsumentów poprzez kampanie informacyjne, zwracając uwagę na korzyści płynące z selektywnego zbierania i przetwarzania elektroniki, zarówno pod względem ochrony środowiska, jak i dostępności zasobów.

Zalecenia zwraca uwagę na konieczność usprawnienia współpracy między różnymi podmiotami, takimi jak podmioty zarządzające systemami zwrotu, usługi pocztowe i spedycyjne, w celu ułatwienia procesu zbierania i recyklingu elektroniki. Wspieranie organizacji zajmujących się ponownym użyciem oraz dostęp do zebranej elektroniki użytkowej są kolejnymi elementami zalecanymi dla skutecznego zarządzania tym rodzajem odpadów.

Wymiana doświadczeń

W podsumowaniu tekst zaleceń nakreśla kompleksowy plan działań mających na celu poprawę zarządzania elektroniką użytkową, obejmujący aspekty finansowe, edukacyjne i logistyczne. Wdrożenie tych sugestii może przyczynić się do bardziej zrównoważonego i efektywnego gospodarowania elektroniką użytkową w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Ponadto podkreśla się ogromną rolę dzielenia się wewnętrznymi doświadczeniami z wdrażania zaleceń pomiędzy Państwami Członkowskimi. To właśnie doskonalenie systemu w praktyce pozwoli bowiem na jego efektywność.

Zalecenia podkreślają również potrzebę regularnego sprawdzania i nadzorowania działalności dystrybutorów w kontekście ich obowiązków dotyczących zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. W tym kontekście istotne jest przeprowadzanie okresowych inspekcji w celu oceny zgodności z przepisami oraz monitorowania działań podejmowanych przez dystrybutorów.

Czy zalecenia są słuszne?

Nie ma wątpliwości, że rynek zalewany jest wręcz ogromną ilością sprzętu, niezbędne jest więc jego ponowne zagospodarowanie, szczególnie w kontekście ponownego wykorzystania odpadów. Trudno dyskutować tutaj z niską stopą zwrotu drobnej elektroniki. W kontekście ochrony środowiska skupienie się na recyklingu surowców krytycznych zawartych w drobnej elektronice użytkowej ma kluczowe znaczenie, szczególnie wobec rosnącego globalnego popytu na te surowce. Zalecenia dotyczące wprowadzenia zachęt finansowych, systemów kaucyjnych, oraz promocji recyklingu i ponownego użycia drobnej elektroniki użytkowej wydają się więc słuszne w kontekście zrównoważonego rozwoju i efektywnego gospodarowania zasobami.

Sugerowane środki, takie jak udzielanie rabatów, bonów lub wypłat środków pieniężnych, mają na celu stworzenie bodźców dla konsumentów, sprzyjając zwracaniu urządzeń zamiast ich bezmyślnemu wyrzucaniu. Wprowadzenie systemów kaucyjnych dla sprawnej i niesprawnej elektroniki także stanowi krok w kierunku zwiększenia poziomu selektywnego zbierania, choć może to budzić ostatecznie mieszane uczucia w naszym kraju, zwłaszcza patrząc na próby wdrożenia systemu kaucyjnego dla opakowań.

Wartościowe są również zalecenia dotyczące tworzenia miejsc pracy w sektorze związanym z gospodarką o obiegu zamkniętym, co może wyniknąć z efektywnego zarządzania surowcami i tworzenia nowych możliwości zatrudnienia. Jednak ostateczna słuszność tych zaleceń będzie wymagała analizy skutków ich wdrożenia, kosztów oraz dostosowania do różnic między państwami członkowskimi Unii Europejskiej.


Magdalena Pasik

Inżynier Gospodarki Wodnej oraz Inżynier Środowiska, absolwentka Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Na co dzień – Specjalista ds. ochrony środowiska – w pracy zawodowej zajmuje się głównie emisją zanieczyszczeń do powietrza. Ochrona środowiska to nie tylko praca, ale przede wszystkim pasja.

Powiązane artykuły

zutolizer

Polscy naukowcy tworzą przełomowy elektrolizer wodoru – innowacyjny ZUT-olizer

Naukowcy z Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego (ZUT) w Szczecinie dokonali przełomu w technologii produkcji wodoru, opracowując innowacyjny elektrolizer nazwany „ZUT-olizerem”. Urządzenie to wykorzystuje odpady chemiczne jako elektrokatalizatory, co stanowi ekologiczne i ekonomiczne rozwiązanie w porównaniu z tradycyjnymi metodami opartymi na drogich…

Opublikowany: Szacowany czas czytania: 4 minuty