Pas technologiczny w orzecznictwie. Przegląd tez orzeczniczych

Eksperckim okiem

Zespół prawny redakcji e-magazyny.pl

Tematyka pasa technologicznego jest zagadnieniem, które może przysparzać wielu problemów natury praktycznej. To właśnie na kanwie najczęściej pojawiających się problemów interpretacyjnych powstał przedmiotowy wpis. Na potrzeby niniejszej publikacji skupimy się na szeroko rozumianym zagadnieniu związanym z pasem technologicznym, który w praktyce występuje również pod innymi nazwami, do których zaliczyć możemy m.in.:

• strefa ochronna;
• strefa kontrolowana;
• pas ochronny;
• pas eksploatacyjny;
• kanał technologiczny;
• pas służebności przesyłu;
• obszar technologiczny etc.

Wszystkie te pojęcia łączy jeden mianownik – wszystkie odnoszą się niezależnie od swojej nazwy do pasa technologicznego, którego należyte wyjaśnienie przez pryzmat aktualnego orzecznictwa sądowego jest niezwykle istotne z punktu widzenia wszystkich podmiotów zaangażowanych i skupionych dookoła szeroko rozumianej branży energetycznej. To właśnie szerokość i ograniczenia w pasie technologicznym stanowią często pole konfliktu, polemiki i dyskusji w zależności od kontekstu danej sprawy. Na przykładzie pasa technologicznego możemy zaobserwować jak różne są stanowiska poszczególnych podmiotów zaangażowanych w branżę energetyczną.

Przedmiotowa publikacja ma na celu dostarczenie niezbędnych informacji i wiedzy prosto z najciekawszych tez orzeczniczych – wszystko to właśnie po to, aby w jednym miejscu usystematyzować wiedzę, nakreślić słuszne kierunki interpretacyjne, poznać podejście organów do poruszanej tematyki oraz zaznajomić się z podejściem składów orzekających do zagadnień związanych z pasem technologicznym, pasem służebności przesyłu, obszarem technologicznym etc.

O zasadności i ogromnej wartości dodanej orzecznictwa wskazywaliśmy już wielokrotnie – dlatego też w tym miejscu wystarczy jedynie podkreślić rangę takiej wiedzy i odnieść się do poprzednich publikacji z cyklu obejmującego przegląd orzeczniczy w kontekście szeroko rozumianej branży energetycznej.

Przedmiotowa publikacja podzielona została na trzy główne tematy, które zostały doprecyzowane i rozbite na mniejsze zagadnienia w zależności od zapotrzebowania merytorycznego danej tematyki. Główne tematy publikacji to:

1. Wprowadzenie do zagadnienia
2. Przegląd najciekawszych w naszej ocenie tez orzeczniczych, związanych z pasem technologicznym (kwestie prawne i podatkowe)
3. Podsumowanie

Wprowadzenie do zagadnienia

W dalszej części wpisu przywołamy w naszej ocenie najistotniejsze tezy orzecznicze związane z szeroko rozumianym pasem technologicznym. Przypomnijmy, że wiele problemów prawnych zostaje wyjaśnionych właśnie na poziomie sądów administracyjnych. Bezsporna ogromna dawka wiedzy, z którą przychodzi do nas bogate orzecznictwo w zakresie poruszanego tematu, pozwala nam na wybór najistotniejszych w naszej ocenie tez, których znajomość z całą pewnością przyczyni się wzbogacenia warsztatu i wiedzy naszych Czytelników.

Przywołane przez nas tezy są również silną dawką argumentacji w przypadku ewentualnych sporów na płaszczyźnie związanej z prawnymi aspektami funkcjonowania pasów technologicznych w Polsce.

Zachęcamy do otwartej polemiki i dialogu odnośnie pasa technologicznego, tez orzeczniczych z nim związanych etc. Zachęcamy również do konstruktywnej krytyki oraz przedstawienia własnych rozważań na temat przywołanych tez. Praktyczne podejście do poruszanych problemów pozwala nam na wypracowanie alternatywnych spojrzeń na konkretne tematy, pozyskanie innych argumentów oraz realne otwarcie się na szersze spojrzenie na poruszaną problematykę.

Pasy technologiczne występują w Polsce bardzo często. Jest to obszar, bez którego nie sposób jest wyobrazić sobie funkcjonowania wszelkiego rodzaju linii elektroenergetycznych, farm fotowoltaicznych, wiatraków etc. Wraz z rosnącą popularnością i rozwojem sieci energetycznych w Polsce pojawiły się również problemy natury prawno-podatkowej, które w pewnym stopniu zostaną wyjaśnione w dalszej części przedmiotowej publikacji.

Przegląd najciekawszych w naszej ocenie tez orzeczniczych, związanych z pasem technologicznym w Polsce (kwestie prawne i podatkowe)

W tym miejscu w pełni zasadnym jest przywołanie najciekawszych w naszej ocenie tez orzeczniczych związanych z szeroko rozumianą tematyką farm fotowoltaicznych. Poniższy przegląd obejmuje tezy pochodzące z wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego, Wojewódzkich Sądów Administracyjnych oraz Sądu Najwyższego (wyroki oraz  postanowienia).

Wyjaśnienie – nawet jeżeli wybrane tezy z uwagi na zmienione przepisy prawne, nie są już aktualne to zasadność ich przytoczenia wynika z tego, że mogą być pomocne w toczących się już sporach z czasów, w których obowiązywały te przepisy (kontekst czasowy). Dodatkowo należy wskazać, że takie tezy dostarczają nam bezcennych informacji związanych z kierunkiem interpretacyjnym, który co do zasady jest tożsamy (w przypadku wybranych zagadnień związanych z pasem technologicznym). Analiza tez, które obejmują stan prawny z poprzednich lat również jest korzystna z perspektywy zrozumienia zagadnień związanych z funkcjonowaniem pasów technologicznych w Polsce w możliwie najszerszym tego pojęcia znaczeniu.

1. Ocena stanu zagrożenia dla urządzeń znajdujących się w pasie technologicznym – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 9 maja 2019 r., sygn. akt: II SA/Gd 215/19:

„Stan zagrożenia, o którym mowa w art. 83 u.o.p., winien być rozpatrywany w odniesieniu do specyfiki obiektu i jego uwarunkowań technicznych, takich jak konieczność ustanowienia pasa technologicznego.”.

„Pas technologiczny należy rozumieć jako powierzchnię części nieruchomości niezbędną dla efektywnego wykonywania przez przedsiębiorcę uprawnień w ramach służebności przesyłu w szczególności: eksploatacji, konserwacji, usuwania awarii, remontu, modernizacji, przebudowy, odbudowy lub wymiany urządzeń. W pasie tym nie powinny znajdować się obiekty, które mogą utrudniać bądź uniemożliwiać zarówno działanie linii energetycznej, jak również wpływać na wykonywanie przez przedsiębiorstwo czynności naprawczych.”.

• Ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości w zakresie pasa technologicznego przy linii elektroenergetycznej – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. akt: II SA/Kr 1086/19:

„Potrzebne są ramy prawne, czyli właściwy zapis planu miejscowego, aby można było zastosować ograniczenie prawa właściciela. Sam plan miejscowy nie wystarczy do wejścia na grunt właściciela i posadowienia słupa, czy też do wejścia i swobodnego dokonywania koniecznych czynności w zakresie nowo budowanej sieci. Decydujące jest tutaj to, że linia ma wyznaczony pas technologiczny na całym przebiegu, a nie to, czy pas technologiczny leży na tej samej działce, co projektowane przewody i słupy. Koniecznym jest zatem ograniczenie prawa własności w oparciu o art. 124 ust. 1 u.g.n. tak w przestrzeni pod projektowaną linią, jak i w zakresie pasa technologicznego, który nie istnieje sam dla siebie, ale służy budowanej linii.”.

• Ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości w zakresie pasa technologicznego – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 października 2019 r., sygn. akt: I OSK 1977/17:

„Przepis art. 124 ust. 1 u.g.n. powinien być interpretowany w ten oto sposób, że skoro ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości polega na udzieleniu zezwolenia na założenie i przeprowadzenie przewodów i urządzeń służących do przesyłu energii elektrycznej, to możliwe jest sprecyzowanie tego ograniczenia w decyzji poprzez ustanowienie pasa technologicznego związanego w założonymi na nieruchomości przewodami i urządzeniami elektrycznymi. Bowiem założenie lub przeprowadzenie ich na nieruchomości powoduje konieczność ograniczenia w sposobie korzystania z tej nieruchomości nie tylko poprzez zajęcie części tej nieruchomości przez przewody i urządzenia elektryczne ale również ograniczenie możliwości użytkowania tej nieruchomości na określonym pasie terenu, wzdłuż założonych przewodów elektroenergetycznych, na przykład poprzez zakaz zabudowy tego terenu lub zakaz nasadzeń przekraczających określoną wysokość.”.

• Kanał technologiczny z punktu widzenia podatku VAT – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 30 października 2017 r., sygn. akt: III SA/Gl 742/17:

„Nie sposób mówić o indywidualizowaniu świadczenia realizowanego przez zarządcę drogi na rzecz podmiotu korzystającego z kanału technologicznego. Świadczenie (udostępnienie infrastruktury – kanału technologicznego) bezspornie realizowane jest władczo, w oparciu o decyzję administracyjną i w taki sam sposób, bez możliwości negocjowania, indywidualizowania czegokolwiek, w jednostronnym akcie władczym ustala się wysokość opłaty za korzystanie z kanału.”.

„Nie istnieje „byt równoległy” – sfera przedsiębiorczości, w której udostępnianie kanałów technologicznych odbywa się na zasadach działalności gospodarczej. Musiałoby to dotyczyć dróg prywatnych lub innych niż drogi nieruchomości gruntowych, a zasady doświadczenia życiowego wskazują na to, że przypadki takie – o ile w ogóle mają miejsce – są niezwykle rzadkie. W tej sytuacji, nie sposób mówić o zaburzeniu, a już zwłaszcza o istotnym zaburzeniu konkurencji w wyniku pozostawienia poza sferą opodatkowania podatkiem od towarów i usług władczego udostępniania przez gminy kanałów technologicznych, usytułowanych w gminnych drogach publicznych.”.

• Sprecyzowanie ograniczenia w korzystaniu z nieruchomości poprzez ustanowienie pasa technologicznego związanego z posadowionymi na nieruchomości przewodami i urządzeniami elektrycznymi. Ograniczenie w korzystaniu z nieruchomości a służebność przesyłu – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 października 2021 r., sygn. akt: I OSK 1062/20:

„Trwały administracyjny tytuł prawny do nieruchomości, jaki powstaje na podstawie decyzji wydanej na podstawie art. 124 ust. 1 u.g.n. i służebność przesyłu ustanawiana na podstawie art. 305¹ k.c., to dwa różne tytuły prawne, z których przedsiębiorca może korzystać według swego wyboru, przy czym uzyskanie jednego z nich, w zasadzie wyklucza potrzebę uzyskania drugiego.”.

„Przepis art. 124 ust. 1 u.g.n. powinien być interpretowany w ten oto sposób, że skoro ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości polega na udzieleniu zezwolenia na założenie i przeprowadzenie przewodów i urządzeń służących do przesyłu energii elektrycznej, to możliwe jest sprecyzowanie tego ograniczenia w decyzji przez ustanowienie pasa technologicznego związanego z posadowionymi na nieruchomości przewodami i urządzeniami elektrycznymi. Bowiem posadowienie lub przeprowadzenie ich na nieruchomości powoduje konieczność ograniczenia w sposobie korzystania z tej nieruchomości nie tylko przez zajęcie części tej nieruchomości przez przewody i urządzenia elektryczne, ale również ograniczenie możliwości użytkowania tej nieruchomości na określonym pasie terenu, wzdłuż założonych przewodów elektroenergetycznych, na przykład przez zakaz zabudowy tego terenu lub zakaz nasadzeń przekraczających określoną wysokość.”.

• Brak wyznaczenia przebiegu sieci infrastruktury technicznej i brak wyznaczenia pasów technologicznych w planie miejscowym jako uchybienie będące przejawem pozostawienia dowolności w zagospodarowaniu przez inwestora terenu objętego planem – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 stycznia 2017 r., sygn. akt: II OSK 1150/16:

„Samo wskazanie, że dopuszcza się budowę, przebudowę i modernizację sieci uzbrojenia terenu i odwołanie się w zakresie szczegółowych warunków realizacji takiego rodzaju inwestycji do przepisów odrębnych stanowi pominięcie zasadniczej i obligatoryjnej części zapisów planu. Stanowi także o dorozumianym przekazaniu kompetencji w zakresie określenia zasad zagospodarowania terenu, oznaczenia wymogów realizacji takich inwestycji inwestorowi, który będzie związany jedynie wymogami przepisów odrębnych. Gmina pozbywa się wpływu na realizację takich inwestycji, czekając aż inwestor w ramach projektu budowlanego wskaże co i gdzie zamierza budować.”.

„Brak wyznaczenia przebiegu sieci infrastruktury technicznej i brak wyznaczenia pasów technologicznych powoduje dowolność w zagospodarowaniu przez inwestora terenu objętego planem. Oczekiwanie, że ograniczenia w zagospodarowaniu terenu pojawią się przy projektowaniu przebiegu danej sieci infrastruktury technicznej zgodnie z przepisami odrębnymi na etapie uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę dowodzi tego, że rada gminy zrzeka się swych kompetencji ustawowych w zakresie określania zasad zagospodarowania terenu na swoim terenie.”.

• Sposób określenia w planie miejscowym sieci uzbrojenia terenu, ich lokalizacji na rysunku planu, wyznaczenia pasów technologicznych ich szerokości oraz sposobu ich pomiaru. Określenie w planie mieszanego przeznaczenia terenów – część graficzna i tekstowa – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 stycznia 2017 r., sygn. akt: II OSK 1151/16:

„Samo określenie w planie dopuszczalności realizacji sieci uzbrojenia terenu na warunkach określonych odrębnymi przepisami, bez jednoznacznego określenia ich lokalizacji na rysunku planu, bez wyznaczenia pasów technologicznych ich szerokości oraz sposobu ich pomiaru, jest daleko niewystarczające.”.

„Mieszane przeznaczenie danych terenów musi być tak samo określone w części tekstowej, jak i graficznej planu. Postanowienia planu należy odczytywać łącznie, uwzględniając zarówno część tekstową, jak i graficzną. Wobec tego nie może być rozbieżności pomiędzy częścią tekstową planu a rysunkiem. Uchybienie to kwalifikować należy jako naruszenie zasad sporządzania planu zagospodarowania przestrzennego, bowiem dotyka problematyki związanej ze sporządzaniem planu, a więc zawartości aktu planistycznego (część tekstowa i graficzna, inne załączniki), zawartych w nim ustaleń, a także standardów dokumentacji planistycznej.”.

• Brak wyznaczenia przebiegu sieci infrastruktury technicznej i brak wyznaczenia pasów technologicznych w planie miejscowym jako uchybienie będące przejawem pozostawienia dowolności w zagospodarowaniu przez inwestora terenu objętego planem – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 22 października 2019 r., sygn. akt: II SA/Wr 427/19:

„Jeżeli rada gminy nie określiła w sposób jednoznaczny lokalizacji i przebiegu sieci infrastruktury, mimo że dopuszczono ich budowę (która zgodnie z prawem budowlanym obejmuje wszak także rozbudowę), to zapisy te powodują, że wymienione sieci infrastruktury mogą być poprowadzone w sposób dowolny, określony wyłącznie przez inwestora, a zatem z pominięciem procedury uchwalania planu miejscowego. Takiego działania nie można pogodzić z konstytucyjną zasadą demokratycznego państwa prawa i działania organów administracji publicznej na podstawie prawa i w jego granicach.”.

1. Wykazanie w sprawie występowania istotnego zagadnienia prawnego jako przesłanki przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Wykazanie istnienia potrzeby wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów. Obszar strefy technologicznej a zakres obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu. Oczywista zasadność skargi kasacyjnej. Obalenie domniemania dobrej wiary – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2019 r., sygn. akt: II CSK 614/18:

„Obalenie domniemania dobrej wiary może nastąpić w razie wykazania przez przeciwnika jej przeciwieństwa, tj. złej wiary. Nie wystarcza podanie dobrej wiary w wątpliwość.”.

„Obszar strefy technologicznej nie musi pokrywać się z zakresem obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu. Rozmiar pasa strefy technologicznej zależy od treści służebności. Wyznaczona strefa powinna zabezpieczać potrzeby eksploatowania urządzeń, zapewniając przedsiębiorcy możliwość prawidłowego korzystania z nich, a także ich konserwacji, naprawy, modernizacji, usuwania awarii oraz wymiany elementów. Ustanawiając obszar strefy technologicznej sąd bierze pod uwagę okoliczności konkretnego przypadku.”.

„Skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona w rozumieniu art. 3989 § 1 pkt 4 k.p.c. tylko wtedy, gdy zaskarżone orzeczenie jest niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami prawa albo wydane zostało w wyniku dostrzegalnej w sposób pewny i niewątpliwy bez potrzeby głębszej analizy jurydycznej błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa. Przytoczone okoliczności powinny jednoznacznie wskazywać na to, że w zasadniczym postępowaniu skarga kasacyjna zostanie rozstrzygnięta na korzyść strony, która ją wniosła.”.

„Istotnym zagadnieniem prawnym w rozumieniu art. 3989 § 1 pkt 1 k.p.c. jest zagadnienie objęte podstawami kasacyjnymi, doniosłe z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy i nierozwiązane dotąd w orzecznictwie, którego wyjaśnienie może się przyczynić do rozwoju prawa. Powołanie się przez skarżącego na takie zagadnienie wymaga jego sformułowania oraz uzasadnienia występowania w sprawie.”.

„Powołanie się na przesłankę przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania określoną w art. 3989 § 1 pkt 2 k.p.c. wymaga wykazania, że wskazany przez skarżącego przepis prawa nie doczekał się wykładni Sądu Najwyższego, mimo że jego interpretacja budzi poważne wątpliwości w kwestiach doniosłych dla praktyki lub że jest on niejednolicie stosowany przez sądy w identycznych lub podobnych stanach faktycznych.”.

• Podstawa opodatkowania gruntów pod liniami energetycznymi – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 29 marca 2017 r., sygn. akt: I SA/Go 90/17:

„Powierzchnia pod liniami energetycznymi zajęta na prowadzenie działalności to powierzchnia wynikającą z istniejącego pasa technicznego, a nie pasa wymaganego przepisami.”.

• Opodatkowanie podatkiem od nieruchomości pasów technicznych usytuowanych pod napowietrznymi liniami energetycznymi – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 czerwca 2016 r., sygn. akt: II FSK 1156/14:

„Zajęcie terenu pod działalność gospodarczą całkowicie wyklucza możliwość prowadzenia gospodarki leśnej.”.

„W rejonie pasów technicznych niemożliwe jest prowadzenie działalności leśnej w zakresie, ochrony i zagospodarowania lasu, a także utrzymywania i powiększania zasobów i upraw leśnych.”.

„Prawidłowe odczytanie normy prawnej zawartej w art. 2 ust. 2 u.p.o.l. pozwala na stwierdzenie, że grunty znajdujące się pod pasami technicznymi, usytuowane pod napowietrznymi liniami energetycznymi, są gruntami zajętymi na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie przesyłu przez przedsiębiorstwo energetyczne energii elektrycznej, a tym samym grunty te stosownie do treści art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. a u.p.o.l. podlegają opodatkowaniu najwyższymi stawkami podatku od nieruchomości.”.

• Opodatkowanie gruntów zajętych na pasy techniczne pod liniami elektroenergetycznymi – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 21 stycznia 2020 r., sygn. akt: I SA/Gd 1722/19:

„Każde zajęcie takich gruntów na prowadzenie działalności gospodarczej powoduje, iż podlegają one opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości. Grunty zajęte na pasy techniczne pod liniami elektroenergetycznymi niewątpliwie są zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwo energetyczne, jeżeli zatem grunty te są lasami, objęte są one wyłączeniem przewidzianym w art. 2 ust. 2 in fine u.p.o.l., co oznacza, że nie ma do nich zastosowania wyłączenie z opodatkowania podatkiem od nieruchomości przewidziane w art. 2 ust. 2 ab initio u.p.o.l. W konsekwencji prowadzi to do opodatkowania tych gruntów podatkiem od nieruchomości, zgodnie z ogólną zasadą, ustanowioną w art. 2 ust. 1 u.p.o.l. – również wtedy, gdy na zajętym gruncie możliwe jest prowadzenie działalności leśnej w ograniczonym zakresie.”.

• Opodatkowanie gruntów pod liniami energetycznymi – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 16 maja 2019 r., sygn. akt: I SA/Go 184/19:

„Wykładnia sądowa przepisów u.p.o.l. w brzmieniu przed 2019 r. jednoznacznie opowiadała się za tym, że nieruchomości gruntowe w obszarze pasów technologicznych pod elektroenergetycznymi liniami przesyłowymi stanowiły grunty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l.”.

• Opodatkowanie gruntów leśnych pod liniami energetycznymi – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 6 marca 2019 r., sygn. akt: I SA/Sz 984/18:

„Brzmienie nowych przepisów u.p.o.l. i u.p.l. potwierdza, że nie tylko grunt na którym posadowione są słupy sieci elektroenergetycznej i przez który (nad którym) przebiegały przewody takiej sieci ale także tereny pasów technicznych (technologicznych) „zajęte były” na potrzeby „właściwej eksploatacji tych urządzeń”, tj. przedmiotowej sieci elektroenergetycznej.”.

• Opodatkowanie gruntów pod liniami elektroenergetycznymi w obrębie zlokalizowanych pod nimi pasów technicznych – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 14 czerwca 2022 r., sygn. akt: I SA/Gd 213/22:

„Grunty pod liniami elektroenergetycznymi w obrębie zlokalizowanych pod nimi pasów technicznych są gruntami zajętymi na prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwo energetyczne w zakresie przesyłu energii elektrycznej.”.

„Z art. 2 ust. 2 u.p.o.l. nie wynika, aby na gruntach zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej nie mogła być prowadzona inna działalność, w tym leśna, o ile specyfika prowadzonej działalności gospodarczej na to pozwala. Nie ma to jednak wpływu na opodatkowanie takich gruntów, o tle są zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej oraz jest to główny i podstawowy cel ich wykorzystywania.”.

„Przez pojęcie gruntów „zajętych” na prowadzenie działalności gospodarczej należy rozumieć faktyczne wykonywanie konkretnych czynności, działań na gruncie, powodujących realizację zamierzonych celów lub osiągnięcie konkretnego rezultatu, związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Spółki energetyczne, prowadząc działalność w zakresie przesyłu energii elektrycznej, wykorzystują w sposób trwały dla potrzeb tej działalności pasy techniczne pod napowietrznymi liniami energetycznymi, które zostały wytyczone w związku z przebiegającymi przez las liniami energetycznymi i które są niezbędne do prowadzenia przesyłu energii. Ponadto spółki te jako operatorzy są zobowiązane utrzymywać wskazane grunty w sposób umożliwiający bezpieczne i bezawaryjne funkcjonowanie linii napowietrznych przy uwzględnieniu szeregu przepisów prawa regulujących m.in. kwestie bezpieczeństwa, funkcjonowania i posadowienia linii energetycznych.”.

• Brak obowiązku precyzyjnego określenia rodzaju prac, które będą wykonywane na wywłaszczanej nieruchomości. Ograniczenie możliwości użytkowania nieruchomości na określonym pasie terenu, którego dotyczy decyzja wywłaszczeniowa – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 kwietnia 2023 r., sygn. akt: I OSK 644/22:

„Decyzja wydana na podstawie art. 124 u.g.n. stanowi tytuł do dysponowania nieruchomością na cele budowlane i tworzy trwały administracyjny tytuł prawny do nieruchomości oraz odpowiada w istocie służebności gruntowej, co wynika z postanowień art. 124 ust. 5-7 u.g.n.”.

„Decyzja wydana na podstawie art. 124 ust. 1 u.g.n. ogranicza sposób korzystania z nieruchomości nie tylko poprzez zajęcie części tej nieruchomości przez przewody i urządzenia elektryczne, ale również ogranicza możliwości użytkowania tej nieruchomości na określonym pasie terenu, wzdłuż założonych przewodów elektroenergetycznych, na przykład poprzez zakaz zabudowy tego terenu lub zakaz nasadzeń przekraczających określoną wysokość. Niezbędny zakres pasa ograniczenia wskazuje we wniosku przedsiębiorstwo energetyczne i powinien on być następstwem ustaleń, wynikających z planu miejscowego lub decyzji o lokalizacji celu publicznego. Z uwagi zaś na brak przepisów prawa określających szerokość pasów technologicznych, pasów ochronnych dla linii elektroenergetycznych, pasy ochronne każdorazowo wyznaczane są przez inwestora.”.

„Niezależnie zatem od tego, czy sprawa ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości dotyczy wymiany, czy przebudowy linii elektroenergetycznej – jak różnicę tę podkreślił skarżący w odpowiedzi na skargę kasacyjną – oba rodzaje przedsięwzięć mieszczą się w zakresie regulacji art. 124 ust. 1 u.g.n. Oznacza to, że z punktu widzenia wydawania decyzji na podstawie tego przepisu określenie, czy projektowana inwestycja polega na przebudowie, czy wymianie, nie będzie miało znaczenia, ponieważ zarówno w przypadku przebudowy, jak i wymiany przewodów, istotne będzie wyłącznie spełnienie przesłanek wynikających z art. 124 ust. 1 u.g.n. Takie precyzyjne określenie rodzaju prac na nieruchomości miałoby znaczenie, gdyby w grę wchodziło ustalenie, czy w sprawie mamy do czynienia z przebudową czy jednak z konserwacją, remontem lub usuwaniem awarii (konieczne byłoby wskazanie właściwej podstawy prawnej, tj. art. 124 ust. 1 dla przebudowy, czy art. 124b ust. 1 u.g.n. dla pozostałych czynności).”.

• Opodatkowanie podatkiem od nieruchomości pasów technicznych usytuowanych pod napowietrznymi liniami energetycznymi – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 2 kwietnia 2019 r., sygn. akt: I SA/Gd 146/19:

„Prawidłowa wykładnia wskazanego przepisu prowadzi do wniosku, że każde zajęcie takich gruntów na prowadzenie działalności gospodarczej powoduje, iż podlegają one opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości. Grunty zajęte na pasy techniczne pod liniami elektroenergetycznymi niewątpliwie są zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwo energetyczne, jeżeli zatem grunty te są lasami, objęte są one wyłączeniem przewidzianym w art. 2 ust. 2 in fine u.p.o.l., co oznacza, że nie ma do nich zastosowania wyłączenie z opodatkowania podatkiem od nieruchomości przewidziane w art. 2 ust. 2 ab initio u.p.o.l. W konsekwencji prowadzi to do opodatkowania tych gruntów podatkiem od nieruchomości, zgodnie z ogólną zasadą, ustanowioną w art. 2 ust. 1 u.p.o.l. – również wtedy, gdy na zajętym gruncie możliwe jest prowadzenie działalności leśnej w ograniczonym zakresie.”.

• Opodatkowanie gruntów pod liniami energetycznymi – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 29 maja 2019 r., sygn. akt: I SA/Sz 157/19:

„Brzmienie nowych przepisów u.p.o.l. i u.p.l. (w tym szczególnie art. 1 ust. 4 pkt 2 u.p.l. mówiący o lasach „zajętych” na pasy technologiczne, stanowiące grunt „konieczny dla zapewnienia właściwej eksploatacji urządzeń” umieszczonych na takich terenach), potwierdziło zatem – zdaniem Sądu – przyjęte w sprawie stanowisko organów podatkowych, że nie tylko grunt na którym posadowione są słupy sieci elektroenergetycznej i przez który (nad którym) przebiegały przewody takiej sieci ale także tereny pasów technicznych (technologicznych) „zajęte były” na potrzeby „właściwej eksploatacji tych urządzeń”, tj. przedmiotowej sieci elektroenergetycznej.”.

• Opodatkowanie gruntów pod liniami energetycznymi – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 sierpnia 2023 r., sygn. akt: III FSK 948/22:

„Przed 1 stycznia 2019 r. nie było regulacji wyłączających z pojęcia gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej gruntów, przez które przebiegają urządzenia wchodzące w skład przedsiębiorstwa prowadzącego działalność w zakresie przesyłania energii, zajętych na pasy technologiczne czy też strefy bezpieczeństwa.”.

• Tereny pasów technicznych pod napowietrznymi elektroenergetycznymi liniami przesyłowymi zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 3 marca 2022 r., sygn. akt: I SA/Go 438/21:

„Terminu „zajęcie na prowadzenie działalności gospodarczej” nie można utożsamiać ze „związaniem z prowadzeniem działalności gospodarczej”, zdefiniowanym w art. 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l. Zajęcie gruntu na prowadzenie działalności gospodarczej” jest pojęcie węższym niż „związanie z prowadzeniem działalności gospodarczej”, bowiem grunt zajęty na prowadzenie działalności gospodarczej zawsze będzie gruntem związanym z prowadzeniem tej działalności, natomiast grunt związany z prowadzeniem działalności gospodarczej nie zawsze będzie gruntem zajętym na prowadzenie działalności gospodarczej.”.

„Co do zasady tereny pasów technicznych pod napowietrznymi elektroenergetycznymi liniami przesyłowymi zajęte są na prowadzenie działalności gospodarczej i jako takie podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości, zaś podatnikiem tego podatku, zgodnie z art. 3 ust. 2 U.p.o.l. ciąży na nadleśnictwie.”.

• Opodatkowanie gruntów pod pasami technicznymi usytuowanymi pod napowietrznymi liniami energetycznymi – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 lipca 2023 r., sygn. akt: III FSK 748/22:

„Przez pojęcie „gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej” należy rozumieć faktyczne wykonywanie konkretnych czynności, działań na gruncie, powodujących dokonanie zamierzonych celów lub osiągnięcie konkretnego rezultatu, związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Spółki energetyczne, prowadząc działalność w zakresie przesyłu energii elektrycznej, wykorzystują w sposób trwały i nieincydentalny dla potrzeb tej działalności pasy techniczne pod napowietrznymi liniami energetycznymi, które zostały wytyczone w związku z przebiegającymi przez las liniami energetycznymi i które są niezbędne do prowadzenia przesyłu energii. Ponadto spółki te jako operatorzy są zobowiązane utrzymywać wskazane grunty w sposób umożliwiający bezpieczne i bezawaryjne funkcjonowanie linii napowietrznych przy uwzględnieniu szeregu przepisów prawa regulujących m.in. kwestie bezpieczeństwa, funkcjonowania i posadowienia linii energetycznych.”.

„Ustawodawca w art. 2 ust. 2 u.p.o.l. posłużył się precyzyjnym pojęciem „zajęcia na prowadzenie działalności gospodarczej”. Decydujące dla ustalenia „zajęcia” znaczenie ma faktyczne ich wykorzystywanie. Tytułem przykładu, o okoliczności, że sklasyfikowane jako użytki rolne lub grunty spełniają przesłankę faktycznego zajęcia na prowadzenie działalności gospodarczej, mogą świadczyć podjęte wobec tych gruntów działania o charakterze prawnym (uzyskanie pozwolenia na budowę osiedla domów jednorodzinnych i geodezyjny podział działek), a przede wszystkim działania faktyczne obejmujące cały kompleks nieruchomości np. wykonanie sieci (przyłączy) energetycznych i wodno-kanalizacyjnych. Jeżeli zatem w posiadaniu przedsiębiorcy są użytki rolne lub lasy, co do zasady, podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości, chyba że na prowadzenie działalności gospodarczej nie są zajęte, a nie są zajęte wtedy, gdy pomimo posiadania ich przez przedsiębiorcę są wykorzystywane zgodnie z przeznaczeniem klasyfikacyjnym, a więc na działalność rolną lub leśną. Kryterium „zajęcia na prowadzenie działalności gospodarczej” należy więc uznać za dość precyzyjne dla ustalenia sposobu opodatkowana gruntu, nawet w sytuacji odmiennych zapisów w ewidencji gruntów, o których stanowi art. 21 ust. 1 p.g.k.”.

„Z brzmienia art. 2 ust. 2 u.p.o.l. nie wynika, aby na gruntach zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej nie mogła być prowadzona inna działalność, w tym leśna, o ile specyfika prowadzonej działalności gospodarczej na to pozwala. Nie ma to jednak wpływu na opodatkowanie takich gruntów, o ile są zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej oraz jest to główny i podstawowy cel ich wykorzystywania. Podkreślić należy, że to właśnie posadowienie na gruncie i przebieg nad gruntem urządzeń służących przesyłowi energii wpływa na możliwość sposobu korzystania z gruntu (ogranicza możliwość prowadzenia działalności leśnej), a nie odwrotnie. Wobec tego, nieprawidłowy jest pogląd, że nieodzowną cechą zajęcia gruntu na prowadzenie działalności gospodarczej jest stan, w którym wyłączona jest w ogóle możliwość prowadzenia na tych gruntach innego rodzaju działalności (w niniejszej sprawie leśnej).”.

• Opodatkowanie gruntów leśnych znajdujących się pod pasami technicznymi, usytuowanymi pod napowietrznymi liniami energetycznymi – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 22 grudnia 2021 r., sygn. akt: I SA/Go 358/21:

„Pierwszym i podstawowym kryterium decydującym o zaliczeniu gruntu jako przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości, rolnym czy też leśnym jest jego klasyfikacja w ewidencji gruntów i budynków. Sklasyfikowanie gruntu ma podstawowe znaczenie w kontekście prawidłowego wymiaru podatku, co wynika również z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287 z późn. zm.). Zgodnie z tym przepisem podstawę wymiaru podatków i świadczeń, oznaczania nieruchomości w księgach wieczystych, statystyki publicznej, gospodarki nieruchomościami oraz ewidencji gospodarstw rolnych stanowią dane zawarte w ewidencji gruntów i budynków. To na podstawie danych zawartych w ewidencji gruntów i budynków organ podatkowy wymierza odpowiedni podatek i tymi danymi jest związany. Stanowią one podstawę wymiaru podatków (por. wyrok NSA z dnia 14 września 2011 r., sygn. akt II FSK 533/10 – powoływane orzeczenia sądów administracyjnych dostępne na stronie internetowej orzeczenia.nsa.gov.pl).”.

„Grunty znajdujące się pod pasami technicznymi, usytuowane pod napowietrznymi liniami energetycznymi są gruntami zajętymi na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie przesyłu przez przedsiębiorstwo energetyczne energii elektrycznej, a tym samym grunty te, stosownie do treści art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. a tej ustawy, podlegają opodatkowaniu najwyższymi stawkami podatku od nieruchomości. Grunty te są bowiem udostępniane operatorowi na postawienie na nich słupów przesyłowych, rozciągnięciu pomiędzy nimi sieci energetycznej, a następnie w celu utrzymania i umożliwienia prawidłowej eksploatacji, konserwacji, remontu i modernizacji linii oraz urządzeń elektroenergetycznych. Działalność ta nie ma charakteru incydentalnego, albowiem w sposób ciągły następuje przesyłanie energii elektrycznej. Zatem w przypadku regulacji art. 2 ust. 2 u.p.o.l. posługującej się pojęciem zajęcia a nie posiadania, nie ma zastosowania odnosząca się do posiadania regulacja z art. 348 k.c., albowiem obowiązek podatkowy jest związany z „zajęciem rzeczy” a nie „posiadaniem rzeczy” regulowanym art. 336 i następne k.c.”.

„Przez pojęcie gruntów „zajętych” na prowadzenie działalności gospodarczej, należy rozumieć faktyczne wykonywanie konkretnych czynności, działań na gruncie, powodujących dokonanie zamierzonych celów lub osiągnięcie konkretnego rezultatu, związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Jednoznaczną podstawą opodatkowania podatkiem od nieruchomości gruntów leśnych będzie fakt ich zajęcia na działalność gospodarczą, czyli rzeczywiste wykonywanie na nich czynności składających się na prowadzenie działalności gospodarczej, przy czym czynności te muszą być wykonywane, w sposób trwały (nieincydentalnie). Dalej NSA słusznie podkreślił, że prawidłowa wykładnia art. 2 ust. 2 u.p.o.l. prowadzi do wniosku, że grunty pod liniami energetycznymi sklasyfikowane jako lasy, podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości także wówczas, gdy nie jest wyłączona możliwość prowadzenia na nich w ograniczonym zakresie działalności leśnej.”.

• Opodatkowanie podatkiem od nieruchomości gruntów leśnych znajdujących się pod pasami technicznymi, usytuowanymi pod napowietrznymi liniami energetycznymi – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 25 lipca 2018 r., sygn. akt: I SA/Go 181/18:

„Działalność w zakresie przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej mieści się zatem w definicji działalności gospodarczej. Działalność ta niewątpliwie ma charakter trwały i ciągły. Natomiast zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne zakłady energetyczne są odpowiedzialne za utrzymanie właściwego stanu linii znajdujących się na przedmiotowych gruntach. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłem energii ma obowiązek utrzymywania zdolności urządzeń, instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia w energię w sposób ciągły i niezawodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych. Konserwacja, modernizacja czy też naprawa linii elektroenergetycznych następuje w miarę potrzeb; zawsze łączy się z koniecznością zapewnienia operatorowi swobodnego dostępu do linii oraz urządzeń elektroenergetycznych (słupów, transformatorów). Z tego względu utrzymanie pasa technicznego w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez przedsiębiorstwo energetyczne jest niezbędne. Zwrócić należy uwagę, że posiadanie gruntu na prowadzenie działalności gospodarczej będzie faktycznym jego wykorzystaniem w tej działalności. Między innymi może to polegać na traktowaniu danego gruntu jako pewnego rodzaju przestrzeni służącej wykonywaniu określonego rodzaju działalności gospodarczej. Konieczne jest jednak w każdym przypadku istnienie bezpośredniego związku danego gruntu z wykonywaną działalnością gospodarczą.”.

• Zakres ograniczenia prawa własności – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 7 września 2023 r., sygn. akt: II SA/Ol 327/23:

„Skoro ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości polega na udzieleniu zezwolenia na założenie i przeprowadzenie przewodów i urządzeń służących do przesyłu energii elektrycznej, to możliwe jest sprecyzowanie tego ograniczenia w decyzji przez ustanowienie pasa technologicznego związanego z posadowionymi na nieruchomości przewodami i urządzeniami elektrycznymi, bo powoduje to konieczność ograniczenia w sposobie korzystania z tej nieruchomości nie tylko przez zajęcie części tej nieruchomości przez przewody i urządzenia elektryczne, ale również ograniczenie możliwości użytkowania tej nieruchomości na określonym pasie terenu wzdłuż założonych przewodów elektroenergetycznych, na przykład przez zakaz zabudowy tego terenu lub zakaz nasadzeń przekraczających określoną wysokość.”.

• Określenie zagospodarowywania terenów w otoczeniu linii elektrotechnicznych – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 3 kwietnia 2019 r., sygn. akt: IV SA/Po 1247/18:

„Zamysł zagospodarowywania terenów w otoczeniu linii elektrotechnicznych jest powszechną praktyką porządkowania tej przestrzeni. Należy jednak zauważyć, że u.p.z.p., podobnie jak żaden inny akt prawa powszechnego nie definiuje pojęcia „pasa technologicznego”. Jednocześnie trzeba mieć świadomość, że czym innym są uwarunkowania terenu, a czym innym jego zagospodarowanie. Uregulowania dotyczące terenu wokół linii nie stanowią emanacji szczególnych dyrektyw ustawowych, ale stanowią zwykłe określenie zagospodarowania terenu w tym obszarze.”.

• Treść decyzji o ograniczeniu prawa własności nieruchomości – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 listopada 2019 r., sygn. akt: I OSK 741/18:

„Przepis art. 124 ust. 1 u.g.n. nie formułuje obowiązku określenia, w wydanej na jego podstawie decyzji, szczegółowego sposobu dojazdu do pasa montażowego w obrębie nieruchomości w okresie budowy. Decyzja wydana na podstawie ww. przepisu zakreśla bowiem jedynie obszar, w którym te prace będą mogły być wykonywane, oraz że obszar ten został objęty zajęciem z przeznaczeniem na ściśle określony cel, ograniczając prawo własności właściciela do swobodnego dysponowania wskazaną częścią nieruchomości. Dzięki niej inwestor ma zapewnione prawo do dysponowania nieruchomością w zakresie niezbędnym do wykonania prac budowlanych, a tym samym ma możliwość wystąpienia o pozwolenie na budowę.”.

1. Opodatkowanie gruntu pod farmą fotowoltaiczną – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 9 września 2021 r., sygn. akt: I SA/Ke 235/21:

„Także grunt pomiędzy panelami, jak też pomiędzy panelami a ogrodzeniem, należy traktować jako zajęty na prowadzenie działalności gospodarczej, jako niezbędny i wykorzystywany do osiągnięcia zamierzonego rezultatu jakim jest instalacja i eksploatacja farmy fotowoltaicznej w celu pozyskiwania energii elektrycznej.”.

„Grunty sklasyfikowane w ewidencji jako tereny przemysłowe, przez które przebiegają urządzenia przeznaczone do przesyłu energii elektrycznej lub są zajęte na pasy technologiczne oraz strefy bezpieczeństwa zapewniające właściwą eksploatację tych urządzeń, nie będąc na podstawie art. 1a ust. 2a pkt 4 u.p.o.l. związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, nie mogą być opodatkowane według stawki określonej w art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. a u.p.o.l. (stawka dla gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej). Należy je opodatkować zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. c w zw. z art. 1a ust. 2a pkt 4 u.p.o.l. (według stawki przewidzianej dla gruntów pozostałych).”.

• Ograniczenie sposobu korzystania z części nieruchomości – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 listopada 2017 r., sygn. akt: I OSK 242/16:

„Rokowania polegają na tym, że strony przedstawiają własne stanowiska w sprawie zgodnie z posiadaną wiedzą i wolą. Brak natomiast wypracowania wspólnego stanowiska musi skutkować uznaniem braku zgody właściciela na przeprowadzenie prac na jego gruncie. Przepis art. 124 ust. 3 u.g.n. nie wymaga prowadzenia „wiecznych rokowań”. W przeciwnym wypadku nigdy nie można byłoby wszcząć procedury co do wydania decyzji w oparciu o art. 124 ust. 1 u.g.n.”.

„Obszar ograniczenia w decyzji wydanej na podstawie art. 124 ust. 1 u.g.n nie musi odpowiadać obszarowi określonemu w dokumentach planistycznych. Oczywiście szerokość pasa ograniczającego prawo własności określona w decyzji wydanej na podstawie art. 124 ust. 1 u.g.n. musi się mieścić w granicach strefy ochronnej wskazanych w planie miejscowym, jednakże granice te nie muszą się pokrywać.”.

• Opodatkowanie gruntów pod liniami elektroenergetycznymi, sklasyfikowane jako grunty leśne przed 1 stycznia 2019 r. – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 31 sierpnia 2023 r., sygn. akt: III FSK 1444/22:

„W zmienionym stanie prawnym należące do Lasów Państwowych grunty pod liniami elektroenergetycznymi, sklasyfikowane jako grunty leśne, nie podlegają podatkowi od nieruchomości w razie udostępnienia ich zakładowi energetycznemu na podstawie umowy służebności przesyłu, chyba że grunty te są jednocześnie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż w zakresie m.in. przesyłania energii elektrycznej. Zmiana przepisów weszła jednak w życie dopiero z dniem 1 stycznia 2019 r. W objętym badaniem 2016 r. nie było regulacji wyłączających z pojęcia „gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej” gruntów, przez które przebiegają urządzenia wchodzące w skład przedsiębiorstwa prowadzącego działalność w zakresie przesyłania energii, zajętych na pasy technologiczne czy też strefy bezpieczeństwa. Podobnie jak nie było regulacji wyłączających z pojęcia lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna – lasów, przez które przebiegają napowietrzne linie elektroenergetyczne.”.

• Ograniczenie w korzystaniu z nieruchomości a brak konieczności występowania o zgodę na usunięcie drzew z nieruchomości – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 30 czerwca 2020 r., sygn. akt: II SA/Ol 47/20:

„Decyzja wydana na podstawie art. 124 u.g.n. stanowi odpowiednik (równoważnik) zgody właściciela nieruchomości, o której mowa w at. 83 ust. 1 pkt 1 u.o.p., na usunięcie drzew (krzewu) z jej terenu i jednocześnie ją zastępuje, oczywiście tylko w przestrzennych granicach wyznaczonych na załączniku do decyzji o sposobie ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości, czyli w tzw. pasie technologicznym.”.

„W zakresie ograniczenia ze sposobu korzystania z nieruchomości, w celu zdefiniowanym w art. 124 u.g.n., beneficjent uprawnienia będącego w istocie publicznoprawną służebnością przesyłu, jest uprawniony do podejmowania wszelkich działań faktycznych i prawnych umożliwiających realizację uzyskanego uprawnienia celem zapewnienia wykonalności decyzji statuującej rzeczone uprawnienie. Uprawnieniem tymże jest – choć wprost nie wyartykułowane w celu art. 124 u.g.n. – brak konieczności uzyskania zgody właściciela nieruchomości, której ograniczono sposób korzystania, na usunięcie drzew w trybie art. 83 ust. 1 pkt 1 u.o.p.”.

• Opodatkowanie gruntów pod liniami energetycznymi – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 grudnia 2019 r., sygn. akt: II FSK 1117/19:

„Spółki energetyczne – prowadząc działalność w zakresie przesyłu energii elektrycznej – wykorzystują w sposób trwały i z pewnością nieincydentalny dla potrzeb tej działalności pasy techniczne pod napowietrznymi liniami energetycznymi, które zostały wytyczone w związku z przebiegającymi przez las liniami energetycznymi i które są niezbędne do prowadzenia przesyłu energii. Ponadto, spółki te jako operatorzy są zobowiązane utrzymywać wskazane grunty w sposób umożliwiający bezpieczne i bezawaryjne funkcjonowanie linii napowietrznych. Obowiązki w tym zakresie wynikają nie tylko z zawartych umów służebności przesyłu, ale także z przepisów regulujących m.in. kwestie bezpieczeństwa, funkcjonowania i posadowienia linii energetycznych. Spółka energetyczna prowadzi działalność gospodarczą w zakresie dystrybucji energii elektrycznej, a na gruntach będących w zarządzie Nadleśnictwa posadowione są linie energetyczne, będące własnością tego podmiotu.”.

• Obowiązek precyzyjnego określenia w miejscowym planie przebiegu i warunków zmiany położenia stref ochronnych – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 16 kwietnia 2019 r., sygn. akt: II SA/Bk 21/19:

„W sytuacji, kiedy nie jest znany przebieg pasów stref ochronnych od poszczególnych systemów infrastruktury technicznej, a równocześnie dopuszczone są modernizacja, rozbudowa i budowa nowych sieci, to ma to negatywny wpływ na decyzje podejmowane przez inwestorów podczas prac inwestycyjnych, zagospodarowania działek, lokalizowania zabudowy oraz prowadzenia robót w zakresie zabudowy istniejącej. Nie jest bowiem wiadomo czy zlokalizowanie inwestycji na danym terenie nie okaże się sprzeczne z przebiegiem sieci infrastruktury technicznej która może powstać w przyszłości.”.

• Zapisy ewidencji gruntów i budynków dla celów opodatkowania podatkiem od nieruchomości – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 13 marca 2012 r., sygn. akt: I SA/Łd 117/12:

„Dla celów wymiaru podatku od nieruchomości, jaką jest budowla, determinantem wymiaru tego podatku jest wystąpienie zdarzenia, z którym ustawa wiąże powstanie obowiązku podatkowego. Znaczenie drugorzędne mają natomiast w tej mierze zapisy zawarte w ewidencji gruntów i budynków. W konsekwencji przyjąć należy, że dane zawarte w ewidencji nie są wystarczające do stwierdzenia, że w pasie drogowym znajdowały się budowle związane z prowadzeniem, zabezpieczeniem i obsługą ruchu w rozumieniu podanym w art. 2 ust. 3 punkt 4 u.p.o.l. Dla prawidłowego określenia zakresu wyłączenia z opodatkowania na tej podstawie budowli znajdujących się w pasie drogowym konieczne jest więc faktyczne ustalenie, czy na danym terenie znajdują się tego rodzaju budowle.”.

• Obligatoryjne i fakultatywne elementy planu miejscowego – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 18 czerwca 2019 r., sygn. akt: II SA/Op 171/19:

„Przepis art. 15 ust. 2 pkt 6 ustawy z 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym należy interpretować w ten sposób, że jeżeli w planie przewiduje się teren przeznaczony do zabudowy, to obowiązkowo należy określić parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu.”.

„Samo wskazanie, że dopuszcza się budowę, przebudowę i modernizację sieci uzbrojenia terenu, bez jednoznacznego określenia ich lokalizacji na rysunku planu i bez wyznaczenia pasów technologicznych ich szerokości oraz sposobu ich pomiaru, jest daleko niewystarczające. Odwołanie się w zakresie szczegółowych warunków realizacji sieci elektroenergetycznej do przepisów odrębnych stanowi pominięcie zasadniczej i obligatoryjnej części zapisów planu, a nadto stanowi o niedopuszczalnym przekazaniu kompetencji w zakresie określenia zasad zagospodarowania terenu, oznaczenia wymogów realizacji takich inwestycji inwestorowi, który będzie związany jedynie wymogami przepisów odrębnych.”.

„Określenie w planie wskaźników miejsc postojowych dla rowerów nie jest ustaleniem poczynionym bez podstawy prawnej. W obecnej dobie, przy powszechnym wykorzystywaniu rowerów jako środka lokomocji, a tym samym z uwagi na intensyfikację ruchu rowerowego, konieczne staje się zabezpieczenie warunków postoju tych pojazdów. Określenie zatem miejsc postojowych dla rowerów w zaskarżonej uchwale jest rozwiązaniem nie tylko racjonalnym, ale również pożądanym z punktu widzenia ochrony środowiska przed zanieczyszczeniami.”.

1. Treść zasiedzianej służebności przesyłu – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2020 r., sygn. akt: I CSK 680/19:

„W orzecznictwie Sądu Najwyższego nie budzi wątpliwości, że o treści zasiedzianej służebności decyduje co do zasady zakres faktycznego władztwa wykonywanego względem nieruchomości przez przedsiębiorstwo przesyłowe. Zakres obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu nie obejmuje ograniczeń własności związanych z oddziaływaniem linii elektroenergetycznej na otoczenie, polegających m.in. na ograniczeniu właściciela – w strefie ochronnej – w sposobie korzystania z niej i możności dokonywania określonych działań, jak wskazywanych przez skarżącego, a dotykających właściciela nieruchomości ograniczeń zabudowy czy zasadzeń. Nie wyklucza to zasadności objęcia wynagrodzeniem za ustanowienie służebności przesyłu także uciążliwości związanych z oddziaływaniem linii przesyłowej poza pasem eksploatacyjnym tej służebności, w tym w zakresie strefy kontrolowanej.”.

• Opodatkowanie gruntów pod liniami energetycznymi – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 maja 2020 r., sygn. akt: II FSK 2518/19:

„Przepis art. 39a ustawy z 1991 r. o lasach wyraźnie wskazuje na wolę ustawodawcy opodatkowania nieruchomości w zarządzie Lasów Państwowych w zakresie obejmującym pas techniczny pod linią elektroenergetyczną stawką podatku od nieruchomości i traktowania nadleśnictw jako podatników podatku od nieruchomości w razie ustanowienia na tych gruntach służebności przesyłu.”.

• Grunty zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie przesyłu energii elektrycznej przez przedsiębiorstwo energetyczne – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 18 maja 2017 r., sygn. akt: I SA/Go 100/17:

„Grunty znajdujące się pod pasami technicznymi, usytuowane pod napowietrznymi liniami energetycznymi są gruntami zajętymi na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie przesyłu energii elektrycznej przez przedsiębiorstwo energetyczne, a tym samym grunty te, stosownie do treści art. 5 ust. 1 pkt 1 lit.a u.p.o.l., podlegają opodatkowaniu najwyższymi stawkami podatku od nieruchomości. Grunty te są bowiem udostępniane operatorowi na postawienie na nich słupów przesyłowych, rozciągnięciu pomiędzy nimi sieci energetycznej, a także w celu utrzymania i umożliwienia prawidłowej eksploatacji, konserwacji, remontu i modernizacji linii oraz urządzeń elektroenergetycznych.”.

• Stwierdzenie niezgodności zgłoszonych prac geodezyjnych z obowiązującymi przepisami prawa z zakresu geodezji i kartografii – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 20 października 2023 r., sygn. akt: III SA/Po 537/23:

„Z uwagi na uwarunkowania faktyczne (technologiczne i techniczne) i argumenty prawne, nie można zakwalifikować jako przemysłowej jedynie powierzchni pod samymi panelami i urządzeniami infrastruktury towarzyszącej, a w pozostałej części jako pastwisko trwale. W ten sposób doszłoby do fragmentaryzacji działki, uniemożliwiając korzystanie z niej zgodnie z przeznaczeniem. Teren ten jest zajęty jest pod instalacje fotowoltaiczne jako związany z ich funkcjonowaniem oraz obsługą, i stanowi optymalną powierzchnię dla realizacji tej działalności. Stąd też dla celów ewidencyjnych stanowić powinien jako całość teren przemysłowy.”.

• Zakres decyzji ograniczającej sposób korzystania z nieruchomości – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 22 września 2023 r., sygn. akt: II SA/Kr 723/23:

„Zakres ograniczenia praw do nieruchomości w decyzji administracyjnej wydanej na podstawie art. 124 u.g.n. musi być ściśle określony. Decyzja powinna jednoznacznie wskazywać przebieg inwestycji przez nieruchomość oraz zakres uszczuplenia władztwa właściciela, które z kolei nastąpić może tylko w zakresie niezbędnym do wykonania danej inwestycji. Skoro więc organ określa powierzchnię ograniczenia prawa własności na działce, to powinien określić również co najmniej szerokość pasa trwałego ograniczenia z odniesieniem do osi linii kablowej.”.

• Możliwość zasiedzenia służebności przesyłu. Zakres faktycznego posiadania służebności przesyłu – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2019 r., sygn. akt: IV CSK 244/18:

„Zasiedzenie służebności następuje w granicach przestrzennych, w których przedsiębiorca przesyłowy manifestował, że korzysta z cudzej nieruchomości przy wykorzystaniu trwałego i widocznego urządzenia. Służebność nie obejmuje innych ograniczeń linii elektroenergetycznej.”.

„W celu określenia obszaru niezbędnego do prawidłowego wykonywania uprawnień wynikających z posiadania służebności przesyłu może być konieczny dowód z opinii biegłego z zakresu elektroenergetyki.”.

„Służebność przesyłu (służebność gruntowa o treści odpowiadającej służebności przesyłu) można zasiedzieć jedynie na tym obszarze nieruchomości, na którym była ona wykonywana w sposób czynny, czyli tylko w granicach faktycznego jej posiadania.”.

• Ustalenie odszkodowania z tytułu ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości – wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 sierpnia 2019 r., sygn. akt: I OSK 2714/17:

„Zgodnie z art. 128 ust. 4 u.g.n., odszkodowanie powinno odpowiadać wartości poniesionych szkód. Jeżeli wskutek tych zdarzeń zmniejszy się wartość nieruchomości, odszkodowanie powiększa się o kwotę odpowiadającą temu zmniejszeniu. Stosownie zaś do art. 130 ust. 2 u.g.n., ustalenie wysokości odszkodowania następuje po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy majątkowego, określającej wartość nieruchomości. Podstawę ustalenia wysokości odszkodowania stanowi, z zastrzeżeniem art. 135, wartość rynkowa nieruchomości (art. 134 ust. 1 u.g.n.). Przy określaniu wartości rynkowej nieruchomości uwzględnia się w szczególności jej rodzaj, położenie, sposób użytkowania, przeznaczenie, stan nieruchomości oraz aktualnie kształtujące się ceny w obrocie nieruchomościami (art. 134 ust. 2 u.g.n.). Stosownie natomiast do art. 154 ust. 1 u.g.n., wyboru właściwego podejścia oraz metody i techniki szacowania nieruchomości dokonuje rzeczoznawca majątkowy, uwzględniając w szczególności cel wyceny, rodzaj i położenie nieruchomości, przeznaczenie w planie miejscowym, stan nieruchomości oraz dostępne dane o cenach, dochodach i cechach nieruchomości podobnych.”.

• Treść służebności gruntowej „quasi przesyłowej” – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2023 r., sygn. akt: II CSKP 604/22:

„Sama treść służebności gruntowej „quasi przesyłowej” powinna być ustalona w taki sposób, aby w pełni umożliwić korzystanie z odpowiednich urządzeń. Co istotne, nie można w tym przypadku ograniczyć się do ustalenia tego, czy w okresie władania nieruchomością in statu usucapiendi podejmowane były czynności tego rodzaju, które uzasadniałyby szerszą treść ograniczonego prawa rzeczowego niż tylko używanie nieruchomości celem usytuowania na niej określonego urządzenia przesyłowego. Decydujące znaczenie należy w odniesieniu do ustalenia treści służebności przypisać w każdym przypadku charakterowi samego urządzenia i jego funkcji oraz temu, na czym w okolicznościach faktycznych powinna zgodnie z jego przeznaczeniem polegać jego eksploatacja w odniesieniu do tej jego części, która znajduje się w obrębie określonej nieruchomości.”.

Podsumowanie – pas technologiczny w orzecznictwie

W tym miejscu możemy jednoznacznie stwierdzić, że bogate orzecznictwo w zakresie tematyki pasa technologicznego, utwierdza nas w przekonaniu, że temat ten jest niezwykle złożony i wymaga szerszego jego rozwinięcia.

Niezmiennie zachęcamy do podjęcia polemiki w zakresie powyższych tez. Zachęcamy również do przekazywania nam tez, które stoją w opozycji do przedstawionych stanowisk i do konstruktywnego dialogu odnośnie właściwych (finalnych) kierunków, w których powinny zmierzać przepisy związane z szeroko rozumianą branżą energetyczną.

Stanowiska zaprezentowane przez składy orzekające pozwalają na wypracowanie solidnej argumentacji, popartej właśnie siłą linii orzeczniczej, co w większości przypadku zdecydowanie może przybliżyć nas do sukcesu w przypadku konkretnego sporu, polemiki z organem, inwestorem, wykonawcą etc.

Warto jest analizować orzecznictwo, dlatego też zachęcamy naszych Czytelników do interakcji i dzielenia się spostrzeżeniami na tematy związane z branżą energetyczną, sugestiami zmian, ciekawymi stanowiskami itd.