Zniesienie obliga giełdowego. Jakie mogą być skutki?

Obligo giełdowe jest to obowiązek sprzedaży energii elektrycznej poprzez giełdę energii. Ten obowiązek właśnie zniesiono. Co to w praktyce oznacza i jakich możemy się spodziewać skutków?

Nowelizacja ustawy Prawo energetyczne i ustawy o OZE – co się zmieni?

W ostatni czwartek września (29.09.2022) uchwalono nowelizację ustawy Prawo energetyczne i ustawy o odnawialnych źródeł energii. Sejm przegłosował zniesienie obliga giełdowego, a samą ustawę procedowano w dość szybkim tempie. Czy rząd obniży w ten sposób rachunki za prąd? Prawdopodobnie tak, a przynajmniej taki był plan i oficjalny cel zmian.

Warto dodać, że projektowane zmiany zwiększają również odpowiedzialność w zakresie manipulacji na rynku energii elektrycznej – postanowiono zaostrzyć kary za stosowanie niedozwolonych praktyk. Nowe zasady wejdą w życie po 30 dniach od dnia ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Co to w praktyce oznacza?

Aktualne przepisy nakładają na spółki energetyczne obowiązek sprzedawania energii na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) po cenach rynkowych tam obowiązujących. Ceny te są wysokie, bo są ustalane na rynkach europejskich. W związku z tym energia często jest droższa, niż byłaby gdyby mogła być sprzedawana poza TGE – a przynajmniej takie jest stanowisko rządu.

Dlatego teraz, dzięki nowym przepisom, spółki energetyczne nie będę już objęte przymusem sprzedawania swojej energii za pośrednictwem TGE. W oficjalnym komunikacie czytamy, że podmioty te będą mogły korzystać z większej swobody w realizacji własnej strategii i celów biznesowych. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorstwa same wybiorą sposób w jaki zechcą oferować energię. Nie będą musiały już jej oferować na Towarowej Giełdzie Energii. To znaczy, że w ogóle nie będą musiały respektować już kursów giełdowych.

Oczekiwane skutki decyzji

Oczywiście, oczekuje się, że skutkiem zniesienia obliga giełdowego będzie przeniesienie sprzedaży energii (przynajmniej części tej sprzedaży) poza Towarową Giełdę Energii. W efekcie ma nastąpić spadek cen energii a spółki energetyczne będą mogły zrezygnować z części marży.

Czy energia na pewno stanie się tańsza?

Można się spodziewać, że tak. Przedsiębiorstwa odbierające energię elektryczną powinny odczuć ulgę, przynajmniej w pewnym stopniu… Jednak pamiętajmy, że zniesienie obliga giełdowego to tylko jeden z wielu kroków w kierunku przebudowy systemu. Oprócz tego podejmowane są inne działania mające wpływ na branżę.

Czy stanie się więc tak jak zaplanował rząd? To się dopiero okaże. Marek Suski, pełniący funkcję szefa sejmowej Komisji ds. Energii, Klimatu i Aktywów Państwowych zapewniał, że jeśli zniesienie obliga giełdowego zadziała zgodnie z planem rządu, ceny energii mogą spaść o 2/3.

Wątpliwości, komentarze ekspertów

W tej chwili trudno przewidzieć w jakim stopniu zmienią się ceny. Tym bardziej, że do tej pory spółki nie obiecywały, że po zniesieniu obliga giełdowego zaczną oferować energię elektryczną po niższych cenach. Choć rząd podaje pewne liczby, są to tylko szacunki, a nie pewnik czy gwarancja.

Wątpliwości budzi też ryzyko braku transparentności na rynku po zmianie – nie będziemy znać cen po jakich sprzedawać sobie będą energię spółki obrotu energią. A przypomnijmy, że obligo giełdowe wprowadzono przecież, aby zwiększyć przejrzystość handlu na rynku energetycznym. To właśnie ten argument sprawia, że Urząd Regulacji Energetyki wciąż jest zwolennikiem obliga giełdowego.

Ustalanie taryf dla gospodarstw domowych przez tą instytucję było wówczas po prostu prostsze. Łatwiejsza była również weryfikacja czy wnioski taryfowe faktycznie odpowiadają sytuacji rynkowej. Co więcej, obowiązek miał usunąć problem nadmiarowych zysków spółek zajmujących się energią. Zniesienie tego obowiązku może sprawić, że zażegnany problem powróci. Ten problem zauważają także inni eksperci:

Ustalanie cen poza giełdą na pewno zmniejsza przejrzystość. A to wyzwanie zarówno dla spółek energetycznych, jak i części odbiorców. (…) Obligo służyło temu, by reguły były równe zarówno dla największych, jak i mniejszych. Teraz równowaga ta może być zaburzona.

Kamil Kliszcz, analityk mBanku (businessinsider.com.pl)

Planowane zniesienie obliga giełdowego docelowo powinno spowodować znaczący spadek cen energii na rynku hurtowym. Może jednak zwiększyć ryzyko kosztów zakupu energii elektrycznej.

Paweł Szczeszek, prezes Tauronu (PAP)

Większość ekspertów wskazuje, że ceny energii rzeczywiście mogą się zmniejszyć, ale jednocześnie mogą pojawić się nowe problemy. Niestety, niektórzy uważają, że zmiana może doprowadzić do zachwiania rynkiem energetycznym. 

Celem zniesienia obliga ma być paradoksalnie zmniejszenie cen dla odbierających energię przedsiębiorstw. Paradoksalnie, gdyż obowiązek obliga co do zasady zwiększał konkurencyjność i przejrzystość samego rynku obrotu energią. Jednak w obliczu kryzysu energetycznego i drastycznych wzrostów cen energii elektrycznej bardzo mocno wzrosły również wielkości depozytów służących do zabezpieczania transakcji. Zatem celem ustawodawcy było zmniejszenie samych kosztów transakcyjnych. Obecne wzrosty cen na rynku faktycznie dla wielkiej części odbiorców mogą okazać się nie do przyjęcia, co jest zagrożeniem dla całej gospodarki.

Jakub Viscardi, analityk BM BOŚ (businessinsider.com.pl)

Musimy więc uważnie obserwować rynek, aby być ze wszystkimi zmianami na bieżąco, wyciągać odpowiednie wnioski, a w razie potrzeby też reagować.

Źródła:

Sejm uchwalił ustawę znoszącą obligo giełdowe dla wytwórców energii, prawo.pl

Rząd znalazł lek na wysokie ceny prądu? Eksperci alarmują, money.pl

Obligo giełdowe zniesione, więc prąd będzie tańszy. Jednak zaburzy to rynek, businessinsider.com.pl

RAPORT: Co przyniesie zniesienie obligo giełdowego – spadek cen czy korupcję?, biznesalert.pl