Karolina Wcisło-Karczewska, radca prawny w kancelarii Brysiewicz, Bokina, Sakławski i Wspólnicy
Ewa Biniewicz, prawnik w kancelarii Brysiewicz, Bokina, Sakławski i Wspólnicy
Jednym z kluczowych elementów ogłoszonego w lipcu br. pakietu „Fit for 55” jest zmiana dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej (EED). Dyrektywa ta pełni istotną rolę w procesie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 roku, a ponadto stanowi ważny element dążenia do neutralności klimatycznej do 2050 roku. W niniejszym artykule przedstawione zostaną najważniejsze aspekty proponowanych zmian w dyrektywie EED.
Wyznaczenie nowych celów
Propozycja zmiany dyrektywy EED zakłada nowy cel w zakresie zużycia energii pierwotnej oraz końcowej. W założeniach Komisji Europejskiej państwa członkowskie zostaną zobowiązane do zapewnienia zmniejszenia zużycia energii o co najmniej 9% do 2030 roku w porównaniu ze scenariuszem odniesienia na 2020 rok. Cel 9% odpowiada celom w zakresie efektywności energetycznej wynoszącym 39% i 36% w odniesieniu odpowiednio do zużycia energii pierwotnej i końcowej, przy czym jest on mierzony w oparciu o zaktualizowane prognozy dokonane w 2020 roku. Nowy cel odpowiada maksymalnemu zużyciu energii pierwotnej wynoszącemu 1023 mln Mtoe i zużyciu energii końcowej wynoszącemu 787 Mtoe do 2030 roku. Należy przypomnieć, że zużycie energii końcowej oznacza energię zużytą przez użytkowników końcowych, podczas gdy zużycie energii pierwotnej obejmuje również energię wykorzystywaną w trakcie jej produkcji i dostarczania.
Jednocześnie, jedną z kluczowych zmian w dyrektywie EED ma stanowić zaostrzenie obowiązku oszczędności końcowego zużycia energii elektrycznej dla wszystkich państw członkowskich. Od 1 stycznia 2024 do 31 grudnia 2030 roku poziom oszczędności ma wynosić 1,5% rocznego zużycia energii końcowej (poprzednio 0,8%). Część udziału w rocznych oszczędnościach energii ma zostać zapewniona za pomocą środków przeciwdziałania ubóstwu energetycznemu. Wysokość takiego udziału w państwie członkowskim powinna odpowiadać co najmniej odsetkowi gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym oszacowanych w krajowym planie na rzecz energii i klimatu. W razie braku wskazania tych danych w krajowym planie na rzecz energii i klimatu, dyrektywa EED przewiduje alternatywny sposób obliczania wysokości udziału.
Ważnym wsparciem dla osiągnięcia nowych celów w zakresie efektywności energetycznej może być wprowadzenie zasady priorytetu. Zasada priorytetu dla efektywności energetycznej stanowić będzie prawną podstawę dla zobowiązania państw członkowskich do rozważenia i uwzględnienia dostępnych rozwiązań w zakresie efektywności energetycznej przy podejmowaniu decyzji politycznych i inwestycyjnych w systemach energetycznych oraz w sektorach nieenergetycznych.
Rola sektora publicznego w efektywności energetycznej
W ramach zmiany dyrektywy EED zaproponowane zostało także podwyższenie redukcji poziomu końcowego zużycia energii elektrycznej przez wszystkie instytucje publiczne łącznie o co najmniej 1,7% roczne. Państwa członkowskie i ich organy publiczne będą zobowiązane opracować lokalne plany dekarbonizacji, uwzględniające działania na rzecz podwyższenia efektywności energetycznej. Związane jest to również z rozszerzeniem obowiązku rocznej renowacji 3% całkowitej powierzchni ogrzewanych lub chłodzonych budynków należących do instytucji rządowych. Po zmianach obowiązek renowacji będzie dotyczył wszystkich budynków będących własnością organów publicznych na wszystkich szczeblach administracji. Takie rozwiązanie ma na celu osiągnięcie standardów dla budynków o niemal zerowym zużyciu energii (Nearly-Zero Energy Building standard). Jednocześnie, usunięte zostały rozwiązania alternatywne, które umożliwiały państwom członkowskim wypracowanie podobnych redukcji energii za pomocą środków innych niż renowacje.
Przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu
W nowododanym Rozdziale IV EED dotyczącym informowania i wzmocnienia pozycji konsumentów proponowane zmiany przewidują obowiązek państw członkowskich do wdrożenia środków poprawy efektywności energetycznej w pierwszej kolejności wśród odbiorców wrażliwych, osób dotkniętych ubóstwem energetycznym oraz, w stosownych przypadkach, osób mieszkających w budynkach socjalnych. Oprócz tego, państwa członkowskie będą mogły korzystać ze środków zebranych w ramach Społecznego Funduszu na rzecz Klimatu (Social Climate Fund) w celach inwestycyjnych, które mają wspierać przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu.
Ogrzewanie i chłodzenie
Na podstawie projektowanych przepisów EED, państwa członkowskie zobowiązane będą również do opracowania kompleksowej oceny efektywności ogrzewania i chłodzenia, która będzie przekazywana Komisji w ramach krajowego planu na rzecz energii i klimatu. Państwa członkowskie opracują szereg zaleceń dla swoich organów na szczeblu lokalnym, które mają wspierać wdrażanie regionalnych środków w zakresie efektywnego energetycznie ogrzewania i chłodzenia, opartego na odnawialnych źródłach energii. Definicja systemu efektywnego lokalnego ogrzewania i chłodzenia zostanie zaktualizowana i uzupełniona o określone w dyrektywie kryteria udziału OZE. W celu zwiększenia efektywności wykorzystania energii pierwotnej oraz udziału energii odnawialnej, efektywny system lokalnego ogrzewania i chłodzenia będzie musiał spełniać standardy w zakresie procentowego udziału energii z odnawialnych źródeł, ciepła odpadowego czy ciepła wytwarzanego w kogeneracji. Poziom udziału będzie ulegał zaostrzeniu na przestrzeni lat. Do roku 2050 efektywny system lokalnego ogrzewania i chłodzenia ma polegać na udziale energii z odnawialnych źródeł oraz ciepła odpadowego na poziomie co najmniej 60%.
Społeczny Fundusz na rzecz Klimatu
Społeczny Fundusz na rzecz Klimatu został wprawdzie przewidziany w odrębnym rozporządzeniu, jednak nie pozostaje on bez znaczenia dla dyrektywy EED i wymaga również krótkiego omówienia. Celem Funduszu jest zapewnienie wsparcia dla państw członkowskich, poprzez finansowanie realizacji działań zwiększających efektywność energetyczną budynków, efektywne ogrzewanie i chłodzenie czy środki przeciwdziałania ubóstwu energetycznemu. Fundusz finansowany będzie z budżetu UE w wysokości odpowiadającej 25% przewidywanych dochodów pozyskanych z handlu uprawnieniami do emisji dla paliw stosowanych w budownictwie i transporcie drogowym, zgodnie z propozycją przeglądu systemu EU ETS. Komisja przewiduje budżet całkowity Funduszu w wysokości 72.2 mld euro na lata 2025-2032. Otrzymanie wsparcia ze Społecznego Funduszu na rzecz Klimatu, będzie uzależnione m.in. od przedłożenia Komisji przez państwo członkowskie Krajowego Planu Społecznego na rzecz Klimatu. Plan powinien zawierać wskazanie środków, których finansowanie ma odbywać się w ramach Funduszu, szacunkowy koszt wdrożenia tych środków oraz wkład krajowy państwa członkowskiego. Koszt zaproponowanych w Planie działań byłby pokrywany w 50% przez państwo członkowskie.
Uwagi końcowe
Dyrektywa EED w ramach pakietu Fit for 55 podyktowana jest m.in. celami określonymi w Europejskim Zielonym Ładzie. Przedstawione propozycje zmian prawotwórczych mają za zadanie umożliwić osiągnięcie nowego zaostrzonego celu redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz wprowadzić nowe ramy i standardy w zakresie m.in. efektywności energetycznej budynków czy obowiązku oszczędności energetycznej. Stawiane przez UE cele w zakresie efektywności można niewątpliwie określić jako ambitne. Obecne propozycje operują jednak na dość dużym poziomie ogólności, zatem to od konkretnych państw członkowskich zależeć będzie w jaki sposób te ambitne cele zostaną zrealizowane – pod warunkiem oczywiście, że zostaną one najpierw przyjęte na poziomie instytucji unijnych, co wymaga również kompromisu w zakresie stanowisk poszczególnych państw członkowskich.
Kancelarię Brysiewicz Bokina Sakławski i Wspólnicy tworzą eksperci z wieloletnim doświadczeniem w różnych obszarach prawa. Dostarczają oni klientom kompleksowe rozwiązania i wspierają ich w realizacji założonych celów. Kancelaria stawia na długoterminowe relacje z klientami opierające się na wzajemnym zaufaniu. Prawnicy Kancelarii Brysiewicz Bokina Sakławski i Wspólnicy znają i rozumieją biznes. Wiodącym elementem każdej przygotowanej przez nich strategii jest zawsze ukierunkowanie na biznesowy cel klienta.
Ewa Biniewicz będzie mówić o Dyrektywie efektywnościowa EED i jej nowelizacji podczas seminarium FIT FOR 55 organizowanego przez powermeetings.eu.