Bociany zakładają gniazda na słupach energetycznych a energetycy z budują dla nich bezpieczne platformy, aby dbać o ptaki i infrastrukturę energetyczną. Enea, Energa, PGE i Tauron od dawna angażują się w takie działania.
Gdzie bociany zakładają gniazda?
Z przeprowadzonych obserwacji wynika, że większość bocianów białych wybiera słupy energetyczne jako miejsca do zakładania swoich gniazd. Nowych gniazd wciąż przybywa. Według szacunków jest ich obecnie aż 60% (z ok. 50 tys. par bocianów mieszkających w Polsce) a powodem ich rosnącej liczby są najprawdopodobniej zmiany w krajobrazie. Coraz mniej jest domów pokrytych strzechą i wolnostojących drzew, które kiedyś chętnie zamieszkiwały bociany. W związku z ta sytuacją bociany zaczęły budować gniazda na łatwo dostępnych słupach energetycznych.
W naszym najbliższym otoczeniu ubywa wysokich drzew, nie ma już praktycznie dachów krytych strzechą i w związku z tym bociany coraz częściej na lokalizację gniazda wybierają słupy energetyczne. Platforma, na której umieszcza się gniazdo i wynosi powyżej przewodów, to rozwiązanie najlepsze. Zapewnia bezpieczeństwo ptakom i chroni je przed drapieżnikami, np. kunami.
Z drugiej strony naukowcy tłumaczą, że bociany czują się na słupach energetycznych bezpieczniej, ponieważ drapieżnikom trudniej jest się tam dostać.
Kiedy jeszcze nie było słupów energetycznych, bociany gnieździły się na drzewach w łęgach nadrzecznych. Potem, żeby nie narażać się na ataki drapieżników, przeniosły się bliżej człowieka. Kiedy pojawiły się słupy energetyczne, okazało się, że są one jeszcze bezpieczniejsze, bo eliminują „wyjadacza” bocianich jaj – kuny.
Zagrożenia dla bocianów na słupach energetycznych
Jednak gniazdowanie bocianów na słupach energetycznych bywa niebezpieczne ze względu na płynący liniami energetycznymi prąd zagrażający ich zdrowiu i życiu. Szczególnie niebezpieczne są nieizolowane przewody elektryczne. Jednocześnie ciężkie bocianie gniazda mogą być przyczyną awarii sieci energetycznych. Poważnym problemem są porażenia prądem oraz związane z tym wyłączenia napięcia. Sytuacja wymaga więc rozwiązań mających na uwadze bezpieczeństwo bocianów i zapewnienie prądu dla odbiorców. Dlatego dużą rolę odgrywają dystrybutorzy energii elektrycznej.
Obecnie na obszarze działania naszej spółki znajduje się ok. 3,3 tys. bocianich gniazd. Prawie 3,1 tys. z nich wynieśliśmy na specjalne platformy. Nie stało się to jednak z dnia na dzień. Przenoszenie gniazd bocianich na platformy ma już bardzo długą, trzydziestoletnią tradycję.
Energetycy pomagają bocianom
Pracownicy spółek energetycznych od dawna współpracują z ornitologami, aby móc jak najlepiej pomagać bocianom. W ochronę bocianów angażują się m.in. poprzez montaż platform pod gniazda na słupach energetycznych. W ten sposób wynoszą gniazda bocianów ponad przewody z prądem. Dzięki temu chronią bociany i jednocześnie dbają o infrastrukturę energetyczną. Natomiast kiedy bociany odlatują z kraju, energetycy remontują ich budowle i wyrzucają śmieci, które mogłyby zagrażać ich życiu.
Tego typu prace przy bocianich gniazdach prowadzi się poza okresem ochronnym.
Energetycy podnoszą gniazda na specjalnych konstrukcjach montowanych ponad liniami energetycznymi. To „przeprowadzanie” bocianów na platformy jest możliwe jedynie od września do początku marca, gdy ptaków nie ma w kraju i ich gniazda nie są zamieszkane. Po tym okresie zabronione są wszelkie prace w sąsiedztwie gniazd z uwagi na sezon lęgowy.
Coraz częściej instaluje się też pod gniazdami izolowane kable a nad izolatorami lub transformatorami mocuje się specjalne poprzeczki żeby ptaki nie dotykały przewodów. Inną praktyką jest umieszczanie na przewodach linii wysokiego napięcia sylwetek ptaków drapieżnych albo kolorowych kul. Ma to ostrzegać ptaki przed niebezpieczeństwem.
Podejmowane przez energetyków działania mają na celu uczynienie ze słupów energetycznych, które upodobały sobie bociany, bezpiecznego dla nich lokum. Wyniesienie gniazda ponad linię energetyczną, chroni zarówno jego lokatorów, jak i same przewody, zabezpieczając je między innymi przed kontaktem z materiałem wykorzystanym przez ptaki jako budulec. Zdarzają się sytuacje, w których może on powodować zwarcia, a w konsekwencji przerwy w dostawach energii elektrycznej.
Istnieją również firmy, które w swojej ofercie mają słupy z konstrukcjami specjalnie przygotowanymi pod bocianie gniazda. Informacje na temat takich produktów udostępniono np. na stronie firmy ZPUE, w formie pliku do pobrania w zakładce Katalogi.
Przykłady inicjatyw na rzecz bocianów – PGE
W tym miesiącu PGE Dystrybucja i Małopolskie Towarzystwo Ornitologiczne (MTO) realizują akcję obrączkowania bocianów. Projekt obejmie 700 małych ptaków, które gniazdują na obszarze województw świętokrzyskiego i podkarpackiego.
Kilka lat temu z rekomendacji PGE Dystrybucja, Fundacja PGE „Energia z Serca” przekazała środki na rehabilitację i całodobową opiekę weterynaryjną stada ok. 70 bocianów zimujących w Ośrodku Rehabilitacji Zwierząt Chronionych w Przemyślu.
Przykłady inicjatyw na rzecz bocianów – Tauron
Realizując opisane powyżej zadania TAURON Dystrybucja prowadzi akcję Bociany TAURONA. Na swojej stronie spółka podaje, że na ich słupach energetycznych znajduje się ponad 2200 gniazd. Tauron stale współpracuje z ornitologami, Regionalnymi Dyrekcjami Ochrony Środowiska (RDOŚ) oraz organizacjami na rzecz ptaków. Oprócz tego szerzy wiedzę o bocianach. W tym celu m.in. ze Stowarzyszeniem Zielony Puszczyk i UMiG Niepołomice prowadzi monitoring online bocianich gniazd.
Dla nas energetyków powrót bocianów do gniazd to prawdziwy test z poprawnej pielęgnacji gniazd, które przeprowadzamy każdego roku w okresie jesienno-zimowym, aby zapewnić bezpieczeństwo ptaków i sieci dystrybucyjnej. Ponadto, ich obecność na słupach energetycznych to dla nas duża odpowiedzialność i konieczność natychmiastowej reakcji w razie zagrożenia.
Zniszczone bocianie gniazdo
Silne wiatry niszczą wiele bocianich gniazd. W związku z tym często nasi Czytelnicy pytają nas co w takiej sytuacji powinni zrobić. Gdy natrafimy na zniszczone bocianie gniazdo na słupie energetycznym, powinniśmy skontaktować się z lokalnym zakładem energetycznym, aby taki przypadek zgłosić. Z uwagi na bezpieczeństwo odpowiednie kroki mogą podjąć jedynie pracownicy firm energetycznych. Jeżeli natomiast problem dotyczy gniazd w innych miejscach, należy takie przypadki zgłaszać do urzędu gminy właściwego dla miejsca zdarzenia. Dodatkowo warto kontaktować się z organizacjami przyrodniczymi działającymi w okolicy. One mają doświadczenie w takich sprawach i w razie potrzeby pokierują nas i wskażą co robić dalej.
Przykład: Jeżeli gniazda są zlokalizowane na terenie województwa lubelskiego, to wówczas można zgłaszać takie przypadki do Stowarzyszenia „Szansa dla Bociana”, które działa na rzecz ochrony bocianów białych na tym terenie. W ramach współpracy z działami PGE Dystrybucja organizacja naprawia takie miejsca. Jeżeli gniazda znajdują się poza obszarem słupów energetycznych, to wówczas kontaktujemy się z urzędami gmin, aby ustalić plan działania.
Przykłady inicjatyw na rzecz bocianów – Energa
Z kolei Energa Operator zainstalowała łącznie blisko 12 tysięcy platform dla bocianich rodzin. Prawdopodobnie mieszka na nich 1/4 populacji bocianów przebywających na terenie Polski. Firma współpracuje z przyrodnikami z Fundacji Przyrodniczej „pro Natura”, prowadząc działania na rzecz ochrony bocianów i podejmując inicjatywy edukacyjne. Dobrym tego przykładem jest akcja „Zbieraj sznurki, chroń bociany” albo konkurs „Lecą boćki”.
Właśnie trwa druga edycja tego konkursu. Kierowany jest on do przedszkolaków oraz uczniów klas 0-3 szkół podstawowych z całego kraju a jego celem jest szerzenie wiedzy na temat bocianów. Zadaniem w konkursie jest twórcze wykorzystanie książeczki „Lecą boćki” udostępnionej w wersji elektronicznej na stronie internetowej www.bociany.pl. Uczestnicy mogą przygotować własną interpretację tych treści w postaci piosenki, wierszyka, pracy plastycznej lub przedstawienia teatralnego. Konkurs trwa do 21 czerwca 2021 roku, zaś jego regulamin dostępny jest tutaj: konkurs_leca_bocki_regulamin https://bociany.pl/konkurs-leca-bocki/ .
Ponadto 8 lat temu z inicjatywy Grupy Energa powstała specjalna infolinia 801 BOCIAN, czyli 801 26 24 26 i adres e-mail bociany@bociany.pl. Można tam zgłosić wszystkie przypadki związane z bocianami. Na infolinii dyżurują doświadczeni w pomaganiu bocianom przyrodnicy. Przez 5 dni w tygodniu od poniedziałku do piątku w godz. 9-15 można zadać im pytania, które są związane z ochroną bociana białego. Pod tym numerem są również konsultowane są wszelkie zgłoszenia dotyczące tematu montażu platformy na słupie energetycznym.
Dzień Bociana Białego
Ponieważ bocian kojarzy się z dziećmi (przynoszonymi przez bociany) to Dzień Bociana Białego ustanowiono w wigilię Dnia Dziecka, czyli 31 maja. To jedna z lepszych okazji, by zwrócić uwagę na ochronę bocianów w Polsce. Koniec maja to także czas kiedy bociany wysiadują jaja lub witają na świecie nowe pisklęta. Poza tym bociany są nieodłącznym elementem krajobrazu polskiej wsi. Oznacza to, że są one głęboko zakorzenione w polskiej świadomości. Tradycyjnie mówi się, że bocian gniazduje w sąsiedztwie dobrych ludzi albo przynosi szczęście, urodzaj i dzieci. Aktywność bocianów jest wyjątkowo ciekawa, dlatego przy niektórych platformach instaluje się kamery umożliwiające podpatrywanie bocianiego życia.
Działania na rzecz innych ptaków – Enea
Warto dodać, że spółki energetyczne chronią nie tylko bociany. Na przykład Enea Operator podpisała porozumienie o współpracy z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim w sprawie rybołowów. Ten zagrożony gatunek najczęściej w swoim naturalnym środowisku gniazduje w najwyższych partiach drzew w pobliżu zbiorników wodnych, ptaki szczególnie upodobały sobie słupy wysokiego napięcia. RDOŚ przedstawia propozycję lokalizacji platform lęgowych dla rybołowów, a Enea Operator instaluje je na wysokich słupach.